Pellets zijn korrels van hout. Een losse pelletkachel verwarmt meestal één kamer. Een biomassaketel is een cv-ketel voor je verwarming én warm water, maar dan op hout in plaats van gas.

Discussie over hout stoken

Er is veel discussie over de vraag of pelletkachels en biomassaketels duurzaam zijn. Daarbij spelen 2 dingen een rol: gezondheid en klimaat.

Invloed op gezonde lucht

Bij het verbranden van hout komt onder andere fijnstof vrij. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid, daar zijn deskundigen het over eens. Uit metingen blijkt dat pelletkachels en biomassaketels die voldoen aan de normen, per branduur 80 procent schoner zijn dan gewone houtkachels. Ze werken automatisch en hebben daardoor een heel goede verbranding.

Dit is schoon genoeg, zegt het ene kamp. En als een pelletkachel een open haard of gewone houtkachel vervangt, daalt de hoeveelheid fijnstof flink.
Nee, zeggen anderen, de lucht is op veel plekken in Nederland al slecht en iedere extra bijdrage aan vervuiling is te veel. En als je met je pelletkachel veel vaker gaat stoken dan je eerder met je houtkachel of open haard deed, zal de hoeveelheid fijn stof niet (veel) dalen. Bovendien kunnen je buren te maken krijgen met hogere concentraties fijnstof en daar overlast van ervaren, vooral als ze gevoelig zijn voor luchtvervuiling.

Invloed op het klimaat

Bij het verbanden van hout komt CO2 vrij, net als bij aardgas. Toch wordt hout vaak als CO2-neutrale energiebron gezien. De gedachte daarachter is dat de CO2 die vrijkomt weer wordt opgenomen door groeiend bos. De discussie gaat erover of dit in de praktijk ook zo werkt.

Voor de sfeer of als hoofdverwarming?

Overweeg je om een pelletkachel of biomassaketel te nemen? Denk dan over deze 2 dingen na:

• Waar wil je de kachel voor gebruiken: wil je af en toe hout stoken voor de sfeer of je hele huis ermee verwarmen?
• Hoe woon je: staan de huizen dicht op elkaar of woon je in het buitengebied?

Pelletkachel als sfeerverwarming

Wil je heel graag hout stoken voor de sfeer, dan kun je beter een pelletkachel nemen dan een open haard of houtkachel. Open haarden en gewone houtkachels geven veel fijnstof af en zijn daarom voor de gezondheid van jezelf en je buren af te raden. Als je hem je alleen bij speciale gelegenheden gebruikt, zorgt een pelletkachel die voldoet aan de normen niet voor veel luchtvervuiling en overlast. In ieder geval een stuk minder dan een gewone houtkachel of open haard die je voor de sfeer stookt. Bovendien heb je de pelletkachel niet per se nodig om je huis te verwarmen: daar heb je een ander verwarmingssysteem voor. Je kunt de kachel dus uitlaten als het buiten windstil en mistig is. Daarmee voorkom je overlast voor de buren en jouzelf. Bij windstil en mistig weer blijft de rook namelijk lang hangen. Let op de tips voor kopen en gebruik.

Pelletkachel of biomassaketel als hoofdverwarming

Wil je de pelletkachel of biomassaketel gebruiken om je huis mee te verwarmen, dus als hoofdverwarming? Dan heb je hem in het stookseizoen (de winter en het koude voor- en najaar) elke dag aan. Dat zorgt voor een flinke hoeveelheid fijnstof, veel meer dan verwarming op gas of stroom. Als er één pelletkachel in de wijk staat, zal die overlast nog wel meevallen. Maar als er in een wijk een paar pelletkachels of biomassaketels dicht bij elkaar staan die dagelijks worden gebruikt, dan neemt de kans op overlast toe. Zeker in periodes van windstil en/of mistig weer. Kinderen, ouderen en mensen met een longaandoening zijn extra gevoelig voor luchtvervuiling.

Woon je in een landelijk gebied, buiten de bebouwde kom, en staan de huizen ver uit elkaar? Dan haalt de rook van jouw pelletkachel of biomassaketel de buren niet of nauwelijks. In het buitengebied kun je een pelletkachel of biomassaketel dus als hoofdverwarming gebruiken, zonder overlast voor je buren. Wel blijft het de vraag of dit ook duurzaam is, zie Hoe duurzaam is verwarmen met houtpellets.

Tips voor de kachel of ketel

Welke soorten zijn er?

Een pelletkachel verbrandt houtpellets: dat zijn geperste houtkorrels. NB: het is dus níét een palletkachel waarin je pallets verbrandt. De kachel verwarmt de ruimte waarin hij staat (meestal de woonkamer). Door een ruit zie je het vuur. Met een pelletkachel-cv kun je ook andere ruimtes verwarmen. Ze werken op verschillende manieren: je kunt warme lucht via buizen naar andere kamers laten blazen ('kanalisatie'), of je sluit er – net als bij een cv-ketel - radiatoren of vloerverwarming op aan (via leidingen gaat daar warm water naartoe). De kachel zorgt níét voor warm water uit de kraan: daar heb je een ander toestel voor nodig.

Met een biomassaketel kun je je hele huis verwarmen én hij zorgt voor warm water in de keuken en douche. Een biomassaketel wordt ook wel pelletketel of pellet cv-ketel genoemd. Afhankelijk van de biomassaketel kun je er houtpellets, houtsnippers (chips) of hele houtblokken in verbranden. De biomassaketel werkt hetzelfde als een hr-ketel, maar dan op hout in plaats van op aardgas. Door hout in de ketel te verbranden, wordt water verwarmd dat via leidingen naar de radiatoren of vloerverwarming gaat. De ketel geeft zelf nauwelijks warmte af en staat in een aparte ruimte, bijvoorbeeld de bijkeuken of garage. De ketel, het voorraadvat en de houtpellets, snippers of blokken nemen behoorlijk wat ruimte in.

Fijnstof en gezondheid

Pelletkachels en biomassaketels stoten per branduur zo’n 80 procent minder fijnstof uit dan open haarden en gewone houtkachels (en ook dan speksteen- en tegelkachels). Dat ze minder fijnstof uitstoten, komt doordat de houtpellets heel gelijkmatig van samenstelling zijn en de kachel de toevoer en verbranding automatisch regelt. Dat zorgt voor een zo goed en schoon mogelijke verbranding.

Vervang je een houtkachel of open haard door een pelletkachel, dan is dat voor de hoeveelheid fijnstof een flinke verbetering. Maar had je nog geen houtkachel of open haard, dan gaat de luchtkwaliteit er door jouw pelletkachel op achteruit.

Stook zo min mogelijk

De hoeveel fijnstof die de kachel of ketel bij jou thuis uitstoot, hangt natuurlijk af van hoe vaak en hoe lang hij aan is. Stook zo min mogelijk, bijvoorbeeld alleen bij speciale gelegenheden. Zo blijft de hoeveelheid fijnstof beperkt. Neem in woonwijken dus geen pelletkachel of biomassaketel als hoofdverwarming: dan zou hij in het stookseizoen immers elke dag aan zijn. Een warmtepomp is dan een schoner alternatief. In het buitengebied is er minder bezwaar tegen een pelletkachel en biomassaketel als hoofdverwarming.

Hoe sneller het fijnstof zich verspreidt, hoe kleiner de kans op overlast voor buren. Het is daarom belangrijk dat je voor een goede rookafvoer zorgt: door het dak, niet door de gevel. Hoe hoog de schoorsteen moet zijn, hangt ook af van bomen en hoge gebouwen in de directe omgeving: die belemmeren de verspreiding van rook. Een goede verspreiding hangt ook af van het weer: zet de pelletkachel niet aan als het windstil en mistig is.

En laat de pelletkachel of biomassaketel ieder jaar schoonmaken en afstellen: daarmee beperk je de hoeveelheid fijnstof.

Fijn stof slecht voor gezondheid

Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid en kan tijdelijke klachten veroorzaken (verstopte neus, hoesten), maar ook blijvende longschade. Vooral kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen (zoals bronchitis, astma, COPD) of hart- en vaatziekten hebben er last van. De hoeveelheid fijnstof in de lucht en de tijd die je er mee te maken hebt, bepalen het risico voor de gezondheid. Op Atlas Leefomgeving lees je meer over de schadelijke gevolgen van fijnstof. Lees ook meer op de pagina Luchtvervuiling.

Hoe duurzaam is het?

Verwarming is duurzaam als de kachel of ketel zuinig met brandstof omgaat én die brandstof duurzaam is. Hoe scoren de pelletkachel en biomassaketel?

Zuinig

Vergeleken met andere houtkachels zijn pelletkachels en biomassaketels het zuinigst met hout. Bij allebei wordt zo’n 80 procent van de energie uit hout nuttig gebruikt voor warmte. Ter vergelijking: een open haard haalt slechts 10 procent voor verwarming, een hr-ketel op gas 93 procent en een warmtepomp op stroom tussen de 280 tot 380 procent (rekening houdend met het rendementsverlies in elektriciteitscentrales).

Duurzaam

Of het verbranden van hout duurzaam is, daarover verschillen de meningen. Er zijn grofweg 3 standpunten: sommige deskundigen vinden het verbranden van hout altijd duurzaam, andere nooit, en weer andere zitten daar tussenin. Die laatste groep zegt: als de pellets zijn gemaakt van zaagsel of snoeihout uit verantwoord beheerde bossen, is er een klimaatvoordeel ten opzichte van aardgas. Milieu Centraal geeft hieronder de discussie weer.

CO2-neutraal?

Bij het verbranden van hout komt CO2 vrij, net als bij het verbranden van aardgas. Het verschil is dat hout weer kan aangroeien en daarbij CO2 opneemt. Als er op jaarbasis net zoveel CO2 wordt opgenomen als er vrijkomt, is het verbranden van hout CO2-neutraal.

Klimaatverantwoord bosbeheer

In klimaatverantwoord beheerde bossen wordt er jaarlijks niet meer hout uit het bos gehaald dan er aangegroeid is. Maar let op: wereldwijd zijn er weinig bossen die zo beheerd worden.

Bossen worden gezien als een opslag voor CO2. Als er meer bos gekapt wordt voor verbranding dan er kan aangroeien, komt er meer CO2 in de lucht en draagt dit bij aan klimaatverandering. Aanplant van nieuwe bossen kan wel helpen, maar het duurt tientallen jaren voordat die bomen flink gegroeid zijn en de CO2 opnieuw is opgeslagen in deze bomen.

Snoeihout zou je kunnen zien als een als een uitzondering, omdat het ieder jaar opnieuw aangroeit en het bos zelf in stand blijft. Maar er zijn ook deskundigen die zeggen dat je snoeihout in het bos moet achterlaten om het bos gezond te houden.

Energie voor het maken van pellets

Pellets zijn ook niet helemaal klimaatneutraal omdat er nog steeds fossiele brandstoffen (olie, kolen, gas) gebruikt worden voor bosbouw en het transport van hout.

Verbranden of hergebruiken?

Er is ook discussie of snoeihout of zaagsel niet beter (eerst) gebruikt kan worden voor andere toepassingen (zoals houten platen voor de bouw). En pas als dat niet (meer) kan, als brandstof.

Hoe groot is de CO2-besparing?

Er is geen algemeen aanvaarde methode om uit te rekenen hoeveel CO2 een biomassaketel bespaart vergeleken met een hr-ketel op aardgas. Als de pellets zijn gemaakt van snoeihout en zaagsel van houtverwerkende bedrijven, houdt Milieu Centraal het op 'minder CO2'. Maar de verschillen van inzicht zijn te groot om een getal te kunnen noemen.

In internationaal verband is afgesproken dat de uitstoot van biomassa-installaties formeel ‘nul CO2’ is. Sommigen gaan uit van nul CO2, maar nemen wel de CO2 mee die nodig is voor het productie en transport van pellets. Anderen redeneren dat het lang duurt voordat de CO2 van verbrand hout weer wordt opgenomen in bossen, en dat je voor de tijd dat de CO2 in de lucht zit wél een (behoorlijk groot) klimaateffect moet rekenen.

Is er genoeg verantwoord hout?

Op dit moment is er weinig verantwoorde biomassa (hout) beschikbaar. Daarom is het niet duurzaam om op grote schaal hout te gebruiken voor verwarming van huizen.

In de praktijk blijken er bovendien voor consumenten nauwelijks duurzame pellets met het Better Biomasslabel te koop. Kortom: kun jij in de praktijk wel aan duurzame houtpellets voor je kachel of ketel komen?

De producenten van houtpellets geven aan dat pellets met het keurmerk ENplus A1 grotendeels worden gemaakt van zaagsel. Met zaagsel kunnen pellets met een goede, stabiele verbrandingskwaliteit worden gemaakt. Maar het keurmerk ENplus A1 geeft niet de garantie dat dit de beste toepassing voor het zaagsel is (het zaagsel had misschien beter voor iets anders gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld voor platen). Het Better Biomasslabel garandeert dit wél.

Ruimte nodig voor pellets

Een pelletkachel-cv of biomassaketel in een vrijstaande woning gebruikt per jaar zo’n 6,5 tot 9 kubieke meter (m3) pellets (en zelfs nog meer m3 houtsnippers of houtblokken). Het is voordelig om een bulkvoorraad voor een heel jaar tegelijk te kopen. Dan heb je wel behoorlijk wat ruimte nodig om ze op te slaan. Je kunt pellets ook in kleinere hoeveelheden kopen, maar dan betaal je zo’n 10 procent meer.

Prijs en kosten biomassaketel

Een biomassaketel ('pellet cv-ketel') voor een vrijstaand huis is te koop vanaf € 28.000, inclusief installatie. Daar komen nog wat kosten bij.

Wat zijn je energiekosten?

Een biomassaketel is alleen een optie in een vrijstaand huis op het platteland. Daarom rekent Milieu Centraal de energiekosten voor een vrijstaande woning uit.

*Bij de hr-ketel komt er nog € 290 per jaar bij voor de gasaansluiting (vastrecht).

Uitgangspunten tabel. Toelichting energieprijs

Prijs en kosten pelletkachel

Een goede pelletkachel die één ruimte verwarmt, kost € 2.000 of meer. Er zijn ook goedkopere kachels (vanaf € 500), maar vanaf € 2.000 heb je een kachel die aan alle kwaliteitseisen voldoet. Daar komt nog € 2.000 bij voor het rookkanaal (aanleg en materiaal, uitgaande van een pijp door het dak, de pijp kan ook door de schoorsteen getrokken worden).

Je kan geen subsidie krijgen voor een pelletkachel.

Hoeveel geld je kwijt bent aan houtpellets en hoeveel je bespaart op gas, is lastig te zeggen. Het hangt sterk af van hoe je de kachel gaat gebruiken.

Een installatiebedrijf vinden

Kies voor een goede installateur met veel ervaring. Let bij de installatie op de volgende punten:

• Zorg dat de rookgasafvoer goed wordt geïnstalleerd. De pijp van het rookkanaal moet in ieder geval voorbij de nok van het dak komen, zodat de rook de ruimte heeft om zich te verspreiden. Een afvoer van rook via een rooster in de gevel is niet geschikt: het geeft meer overlast van fijnstof voor je buren en kan tot onveilige situaties leiden. Vooral een doorvoer naar buiten direct achter de pelletkachel is zeer brandgevaarlijk.
• Bij een biomassaketel heb je een buffervat nodig dat groot genoeg is, zodat de ketel zo constant mogelijk kan werken en niet steeds aan hoeft te slaan: dat scheelt uitstoot van fijnstof.
• Kies voor installatie van een pelletkachel voor een DE-erkend bedrijf of kijk op centraalregistertechniek.nl.
• Bij een biomassaketel kan de leverancier je doorverwijzen naar een betrouwbare installateur bij jou in de buurt. Vraag de installateur of hij ervaring heeft met SCIOS goedgekeurde installaties.

Veilig en schoon stoken

• Meer weten over veilig stoken? Op www.pelletkachelveiligheid.nl vind je tips voor een goede installatie en veilig stoken.
• Pelletkachel aan of niet? Check Stookwijzer.nu: die laat zien hoe het op dit moment gesteld is met de luchtkwaliteit in jouw buurt.