Het is moeilijk om de milieuvriendelijkste boom aan te wijzen. Dat komt doordat kunstkerstbomen het milieu op een andere manier belasten dan echte kerstbomen. Voor alle soorten kerstbomen geldt dat het beter is als ze meerdere jaren meegaan en je ze in de buurt koopt.

Kerstboom: niet op straat verbranden

Wil jij je echte kerstboom wegdoen, doe dan niet mee aan verbranding van kerstbomen in de buitenlucht. Daarbij ontstaat namelijk meer luchtvervuiling dan bij inzameling door de gemeente.

Kerstbomen die de gemeente inzamelt gaan naar een afvalenergiecentrale (aec), de versnipperaar of naar de compost. In de energiecentrale komt wel CO2 vrij maar verder geen schadelijke luchtvervuilende stoffen. Bovendien wordt een deel van de verbrandingsenergie in de energiecentrale omgezet in elektriciteit. Het composteren of het versnipperen van kerstbomen levert geen energie op, maar wel bruikbare producten (zoals bodemverbeteraar of bodembedekker).

Informeer bij je gemeente of je een levende kerstboom apart kunt inleveren of bij het huisvuil moet neerzetten. Dat varieert per gemeente.

Echte kerstboom huren of adopteren

Van de levende kerstbomen is een huurboom of adoptieboom de milieuvriendelijkste keuze. Deze bomen worden na gebruik teruggeplant. Soms betaal je statiegeld dat je terugkrijgt als je hem weer inlevert.

Huur- of adoptiekerstbomen worden in potten gekweekt. Daardoor blijven de wortels compact, en is de boom makkelijk te vervoeren.

Deze methode vergroot ook de kans dat de boom de feestdagen overleeft. Zo'n 90 procent van de bomen overleeft de huurperiode. Dat verlengt de levensduur en vermindert milieubelasting: huurbomen worden 3 tot 5 keer verhuurd als kerstboom.

Aanbod beperkt

Het aanbod is echter beperkt. Kijk op internet of je in de buurt een boom kunt huren of adopteren. Of informeer bij een milieuorganisatie in je woonplaats, bij een kerstboomkweker in de buurt, of bij je eigen gemeente.

Houd in je achterhoofd dat als je een flinke afstand met de auto moet afleggen om een huurboom op te halen, het klimaatvoordeel ervan verloren gaat.

Kerstboom genoeg water geven

Heb je een echte, levende kerstboom in huis, laat die dan niet uitdrogen want dan wordt de kans op overleving kleiner (en brandgevaar groter).

Plaats de boom niet dicht bij de verwarming of felle lampen, besproei de takken met water, en geef de kerstboom dagelijks water (ook als die geen kluit heeft).

Plaats een kerstboom zonder kluit in een standaard met waterreservoir. De voet moet daarbij in het water blijven staan.

Hoe plant je een kerstboom in je tuin?

Heb je een kerstboom met kluit en wil je die na de feestdagen in de tuin planten? De kans op overleving neemt toe met deze tips.

• Kies een boom die in een grote pot is gekweekt. Dan is de kans dat de boom overleeft groter.
• Een kleine boom met een grote pot heeft grootste kans om te overleven.
• Zorg iedere dag dat de kluit en naalden goed vochtig zijn.
• Laat de boom voor het planten acclimatiseren in een koele ruimte (binnen).
• Plant de boom niet te diep (wortels vlak onder de grond).
• Gebruik bij het planten veel water (2 emmers in de kuil vooraf).
• Geef de boom zodra die (weer) in de tuin staat regelmatig water, ook in de wintermaanden.

Ziet de boom er na de feestdagen slecht uit en verliest hij zijn naalden, dan heeft het geen zin meer de kerstboom buiten te planten. De kans op overleving is dan gering. Je kunt de takken dan nog wel gebruiken om vorstgevoelige planten of bomen te beschermen.

Kunstkerstboom: lange levensduur

Ga je voor een kunstkerstboom, let dan op de kwaliteit. Betaal liever iets meer voor een goede kunstboom die lang meegaat. Om de paar jaar een nieuwe kunstboom is waarschijnlijk duurder en zeker nadeliger voor het milieu.

Een tweedehands kunstkerstboom (van goede kwaliteit) is ook een duurzame keuze. Dat scheelt in prijs en zo help je de levensduur verlengen.

Milieubelasting van kerstbomen

Het vergelijken van de gevolgen van de productie en het wegdoen van kunstbomen en echte kerstbomen is lastig, omdat de effecten op het milieu erg verschillend zijn en niet zomaar opgeteld kunnen worden.

Impact van kerstverlichting

Versier je je boom, huis en tuin met kerstverlichting waar nog gewone gloeilampjes inzitten en laat je die dag en nacht branden? Dan is de klimaatimpact van je kerstlampjes groter dan die van je boom. Met snoeren waar ledlampjes inzitten, bespaar je veel elektriciteit. Lees meer op kerstverlichting.

Lang doen met je kerstboom zorgt voor een lagere milieu-impact. Kies dus liever een boom met kluit die na de kerst weer de grond in gaat of doe zo lang mogelijk met je kunstkerstboom.

Echte kerstboom: grond, energie, bestrijdingsmiddelen en kunstmest

Kerstbomen worden geteeld in productiebossen in onder meer België, Nederland, Denemarken, Duitsland, en soms Tsjechië en Polen. Er ontstaat milieubelasting door het benodigde grondgebruik en vervoer dat fossiele brandstoffen vereist. Verder worden bij de teelt bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. 

De meest gebruikte levende kerstboom is de fijnspar (Picea abies) en daarnaast de Servische spar (Picea omorika). Deze soorten hebben een groeitijd van 4 tot 6 jaar. Zilversparsoorten, zoals de Nordmannspar en de Koreaanse spar (diverse soorten van het geslacht Abies) gaan na zo'n 10 jaar in de verkoop. De 'echte' dennenboom (Pinus) is onderwerp van veel kerstliederen, maar wordt niet als kerstboom gebruikt.

Echte kerstboom met milieukeurmerk

Er zijn kerstbomen die milieuvriendelijk gekweekt worden, zonder kunstmest en met zo weinig mogelijk bestrijdingsmiddelen. Deze bomen hebben het Europese keurmerk voor biologisch (het groene blaadje) of Planet Proof (voorheen Milieukeur). Een biologische boom kun je adopteren, bomen met On the way to PlanetProof-keurmerk zijn beperkt verkrijgbaar via enkele tuincentra en een kweker.

Een kunstkerstboom gaat gemiddeld 6 tot 10 jaar mee. De klimaatbelasting van de productie en afvalverwerking van een kunstboom is hoger dan de impact van een levende boom, maar de langere levensduur van een kunstkerstboom compenseert dat. 

Gooi je een kunstboom weg, doe die dan bij het grofvuil. Dan verdwijnt de boom meestal in een afvalenergiecentrale en wordt er elektriciteit mee opgewekt.

Duurdere kunstkerstbomen bevatten brandvertragers. In de afvalverbranding kunnen uit brandvertragers die halogeenverbindingen bevatten giftige (broom- en chloor)dioxines en zogeheten furaanverbindingen ontstaan. Deze worden in de Nederlandse afval-energiecentrales afgevangen. Ze belanden dus niet in het milieu. Het is niet bekend welke brandvertragers precies in kunstkerstbomen worden gebruikt.

Brandgevaar verminderen: water geven

Een uitgedroogde echte, levende kerstboom vat gemakkelijk vlam, doordat de boom veel brandbaar hars bevat. Dat zit in de naalden en in het houtige deel. Zelfs de warmte van de elektrische kerstverlichting kan voldoende zijn om een uitgedroogde boom in brand te zetten.

Dagelijks water geven

'Verse' niet-uitgedroogde kerstbomen zijn moeilijk tot ontvlammen te brengen en dus nauwelijks brandgevaarlijk. Voorkomen dat de boom uitdroogt is dus het best om brandgevaar te verminderen.

• Geef dagelijks water, ook aan bomen zonder kluit.
• Plaats een kerstboom niet naast de verwarming, of nabij felle lampen.
• Laat de kerstverlichting niet branden als er niemand thuis is.

Kunstbomen minder brandbaar

Kunstkerstbomen zijn minder brandbaar dan echte kerstbomen, omdat de (duurdere) kunstbomen brandvertragende stoffen bevatten.

Kunstsneeuw als versiering

Met kunstsneeuw in de boom (of op een andere plek) kun je er een witte kerst van maken zonder dat het sneeuwt. Vooral als je dit soort nepsneeuw buiten gebruikt is het een slecht idee voor het milieu. De vlokken, poeders of sprays zijn meestal gemaakt van plastic met een chemisch laagje tegen brand. Omdat de nepvlokken klein en licht zijn verspreiden ze snel bij wind en regen. Ook blijven vaak restjes liggen. Dit alles zorgt voor zwerfafval. Het plastic komt in de natuur terecht via de bodem of grondwater, en kan bijdragen aan de plastic soep.

Meer vragen over Kerst

Meer informatie

• Biologische kerstbomen zijn te huur in diverse plaatsen in Nederland: kijk op Adopteer een kerstboom.
• In een aantal steden worden ook niet-biologische kerstbomen verhuurd, kijk hier voor een overzicht.
• Tweedehands kunstkerstbomen zijn te koop via vele websites, zoals Marktplaats.
• Staatsbosbeheer biedt op diverse locaties de mogelijkheid om zelf een boom om te hakken. Kijk voor data en inschrijving op Staatsbosbeheer.