Bij het verbranden van hout komen fijnstof en andere schadelijke stoffen in de lucht. Dat is voor iedereen ongezond, maar kinderen, ouderen en mensen met een longziekte hebben er extra last van. Bovendien is het niet zo efficiënt om je huis te verwarmen met een open haard of houtkachel: een groot deel van de warmte vliegt via de schoorsteen naar buiten.

Uit onderzoek blijkt dat 2 van de 3 houtstokers rekening willen houden met de buren als die last hebben van de rook. Ze willen de open haard of houtkachel dan bijvoorbeeld minder vaak aan doen.

Hout stoken is ongezond voor iedereen

Hout stoken is ongezond voor iedereen: voor mensen die in de buurt wonen, maar ook voor jezelf als stoker. De rook van een houtvuur bevat namelijk altijd schadelijke stoffen, zoals fijnstof, kankerverwekkende koolwaterstoffen (PAK’s) en koolmonoxide. Dat zorgt voor ongezonde lucht, niet alleen buiten maar ook in je eigen huis. Hoeveel last iemand heeft of welke klachten hij krijgt, hangt van verschillende dingen af: de hoeveelheid rook, hoe lang je het inademt, hoe gezond je bent en welke stoffen er precies in de rook zitten.

Mensen met een longziekte (astma, COPD, bronchitis), ouderen en kinderen krijgen eerder gezondheidsklachten door de rook. Deze mensen kunnen benauwd worden, veel hoesten, of krijgen (blijvend) een slechtere longfunctie. Ook bij kleine hoeveelheden houtrook kunnen zij klachten krijgen. Als ze veel rook inademen, kunnen de klachten lang aanhouden, ook als het vuur uit is. Daarnaast zijn er ook mensen die last hebben van de geur van houtrook.

Goed stoken is minder ongezond

Hoeveel schadelijke stoffen er in de lucht komen, hangt af van het soort kachel, het hout dat je gebruikt en de manier waarop je stookt. Met de stooktips kun je de uitstoot van schadelijke stoffen in elk geval verminderen.

Vuur moet branden, niet smoren

Vuur heeft zuurstof nodig om te branden. Daarom moet je altijd voor volledige luchttoevoer zorgen. Misschien schuif je de luchttoevoerklep weleens dicht om het vuur te 'smoren', bijvoorbeeld als het te warm wordt of als je naar bed wilt. Dit kan je beter niet doen: het hout verbrandt dan niet volledig waardoor er extra veel schadelijke stoffen ontstaan (zoals kankerverwekkende koolwaterstoffen (PAK’s ) en koolmonoxide). Laat een houtvuur dus vanzelf uitbranden. En als het te warm wordt, kan je beter een raampje open zetten en minder hout op het vuur gooien.

Hout stoken en het klimaat

Bij het verbranden van hout komt CO2 vrij. Dat is een broeikasgas dat zorgt voor klimaatverandering. Houtkachels en open haarden gaan onzuinig met hout om: een groot deel van de warmte vliegt zo de schoorsteen uit (bij de open haard gaat 90 procent van de warmte verloren, bij de houtkachel 20 tot 40 procent). Dat is niet duurzaam.

Daarbij komt dat hout stoken alleen duurzaam is als het hout uit klimaatverantwoord beheerde bossen komt. Uit zo’n bos wordt niet méér hout gehaald dan er aangegroeid is. Wereldwijd zijn er nog maar weinig bossen die zo beheerd worden. Als er meer bos gekapt wordt voor verbranding dan er kan aangroeien, komt er meer CO2 in de lucht. Aanplant van nieuwe bossen kan wel helpen, maar het duurt tientallen jaren voordat die bomen flink gegroeid zijn en de CO2 opnieuw is opgeslagen in deze bomen. Bovendien wordt er voor bosbouw, transport en soms ook het drogen van hout fossiele brandstof gebruikt. Op grote schaal hout gebruiken als brandstof is daarom niet duurzaam.

Vuurtje maken of niet? Check de Stookwijzer!

Kachel of open haard aan, of niet? Check de Stookwijzer: die laat zien hoe het op dit moment gesteld is met de luchtkwaliteit in jouw buurt. Let ook op het stookalert van het RIVM. Het RIVM geeft dit af bij ongunstig weer of een slechte luchtkwaliteit.

Hoe veilig is een houtkachel of open haard?

Open kachel: meer risico, minder zuinig

Open houtkachels en openhaarden hebben geen aparte aanvoer voor lucht. Ze gebruiken lucht uit de kamer, ook als er glas of een deurtje voor de vlammen zit. Daarom moet er steeds genoeg verse lucht de kamer in komen, door ventilatieroosters of een open raampje. Komt er minder lucht de kamer in dan de kachel nodig heeft, dan ontstaat er onderdruk. De rook gaat dan niet via de schoorsteen naar buiten, maar komt de kamer in. Dat zie je niet altijd. Een open raam of ventilatierooster is dus echt nodig: een houtkachel gebruikt bijvoorbeeld 250 m3 lucht per uur!

Gesloten kachel is zuiniger en veiliger

Gesloten houtkachels hebben een extra pijp naar buiten om lucht voor het vuur aan te voeren. Daardoor zijn gesloten houtkachels veiliger. Bovendien hebben ze een hoger rendement. Nog efficiënter zijn pelletkachels.

Let op koolmonoxide

Wees bij gebruik van een kachel alert op koolmonoxide (CO). Koolmonoxide is heel schadelijk voor je gezondheid en als er heel veel in de lucht zit kun je zelfs bewusteloos raken of overlijden. Het verraderlijke is dat je het niet ziet of ruikt. Signalen waar je op kunt letten zijn vermoeidheid, hoofdpijn en ademhalingsproblemen (waardoor je uiteindelijk kunt stikken). Het is verstandig om een koolmonoxidemelder te gebruiken. Deze geeft een alarmsignaal voordat de hoeveelheid CO in de lucht gevaarlijk wordt.

Schoorsteenbrand

Een schoorsteenbrand ontstaat doordat de aanslag in de schoorsteen vlam vat. Daarom is het belangrijk dat je de schoorsteen elk jaar laat vegen. De aanslag in het rookkanaal kan roet zijn, maar ook creosoot. Creosoot is zeer brandbaar. Het ontstaat als je nat of rot hout verbrandt, en ook als je het vuur in de kachel 'smoort' (de luchttoevoer afknijpt). Dit is dus nóg een reden om je aan de stooktips te houden.

Meer weten over de gevaren van een een schoorsteenbrand? Kijk op de website van de Brandweer.

Pelletkachel schoner en efficiënter

Een open haard of houtkachel zijn echte afraders: die zorgen voor veel ongezonde lucht in en om je huis. Bovendien vliegt bij de open haard 90 procent van de warmte zo de schoorsteen uit en bij de houtkachel, speksteenkachel of tegelkachel 20 tot 40 procent! Als verwarming zijn ze dus niet erg slim. Een pelletkachel brandt een stuk schoner en verwarmt ook nog eens beter. Als je de pelletkachel alleen bij speciale gelegenheden aansteekt, blijft de hoeveelheid ongezonde lucht (fijnstof) beperkt. Maar let op: als je de pelletkachel dagelijks gebruikt, geeft dat wél een flinke hoeveelheid fijnstof. Als hoofdverwarming is een pelletkachel dus niet geschikt. Lees meer over pelletkachels.

Speksteenkachels en tegelkachels

Speksteenkachels en tegelkachels zijn grote massieve kachels van speksteen of ander steenachtig materiaal waarin je hout stookt. Moderne tegelkachels en speksteenkachels (zoals de finoven) hebben een redelijk hoog rendement: ze benutten zo’n 80 procent van de energie uit hout. Daarmee zijn ze efficiënter dan de meeste houtkachels, maar minder efficiënt dan pelletkachels. Ze stoten dan ook behoorlijk wat fijnstof uit, zeker als je ze gebruikt als hoofdverwarming.

Tips voor als je toch een houtkachel koopt

Welk hout kun je het beste kiezen?

Houtbriketten, hakhout, houtsnippers: er is van alles te koop voor houtkachels en open haarden. Wat is de beste keuze voor je gezondheid en het milieu?

• Schoon en droog hakhout (onbehandeld en 2 jaar gedroogd)
• Houtbriketten (geperste blokken of staven hout) zonder lijm, paraffine of bindmiddel
• Houtsnippers

Kies voor hout met FSC- of PEFC-keurmerk, dat komt uit verantwoord beheerde bossen. Gebruik je houtsnippers, kies dan snippers met deze 2 keurmerken: (1) het Better Biomasslabel voor duurzame snippers (die zijn beter voor het milieu) én (2) het EN plusA1-keurmerk voor kwaliteit (die zijn beter voor je kachel).

Geen briketten met paraffine

Paraffinebriketten mogen wel in de houtkachel, maar zijn minder milieuvriendelijk: er zitten schadelijke stoffen in. Als je ze verbrandt, komen er onder andere roet en kankerverwekkende PAK’s in de lucht.

9 stooktips voor houtkachel en open haard

Steek je toch een keer de haard aan? Gebruik dan de 9 stooktips om minder ongezond te stoken.

In deze infographic (pdf) staan de eerste 8 tips nog eens op een rij (opent in een nieuw tabblad). Of bekijk de video met de eerste 8 stooktips.