Om hout te kappen, vervoeren en bewerken zijn relatief weinig fossiele brandstoffen nodig. Door bossen duurzaam te beheren en nieuwe bomen te planten, raakt hout als grondstof nooit op. Ook kun je hout goed hergebruiken. Bovendien slaan bomen tijdens hun groei CO2 uit de lucht op. Tweedehands hout is de beste keuze voor het milieu. Koop je nieuw hout, kies dan in elk geval voor hout uit duurzaam beheerde bossen en Europees hout of gemodificeerd hout wanneer de toepassing dit toelaat.

Tips verantwoord hout kiezen

Welk hout is geschikt?

Voor de meeste klussen binnen is zacht hout (zoals vuren en grenen) heel geschikt. Alleen op plekken waar hout blootgesteld wordt aan vocht en buiten kun je beter (Europees) hardhout kiezen. Er is ook verduurzaamd hout, daarbij is zachter hout zó bewerkt dat het beter tegen invloeden van buitenaf kan. Binnen verduurzaamd hout heeft gemodificeerd hout de voorkeur boven geïmpregneerd hout. Tweedehands of gerecycled hout heeft altijd de voorkeur boven nieuw hout en nieuw hout moet altijd een keurmerk voor duurzaam beheerd bos hebben (FSC, PEFC).

Hout voor binnen

Binnen kun je voor veel dingen prima grenen- of vurenhout gebruiken, bijvoorbeeld voor deuren, deurposten, de binnenkant van kozijnen of een houten plafond. Het hout kan iets minder goed tegen vocht, maar dat is in huis meestal geen probleem.

Vuren en grenen zijn zachte houtsoorten en komen van bomen die snel groeien. De opbrengst per hectare is daardoor hoger en er is minder land voor nodig. Als je grenen- en vurenhout goed lakt of schildert, blijft het hout mooi en gaat het lang mee.

Op sommige plekken binnenshuis zijn hardere houtsoorten beter, bijvoorbeeld voor een vloer, drempels en meubels die zwaar belast worden. Kies dan bijvoorbeeld voor beuken, eiken of essen, dit zijn Europese soorten hardhout. Binnenshuis is tropisch hardhout niet nodig, de Europese soorten bieden voldoende kwaliteit.

Hout voor buiten

Kies buiten voor onbehandeld (Europees) hardhout of verduurzaamd gemodificeerd hout. Voor gevelbekleding kun je ook kiezen voor een zachtere houtsoort, zoals Western red Cedar, lariks of Douglas. Neem altijd hout met het FSC- of PEFC-keurmerk: dat garandeert verantwoord bosbeheer en houtwinning.

Kijk ook eens of er een milieuvriendelijk alternatief is voor hout. In plaats van een schutting kun je ook een heg of een haag neerzetten. Ook kun je wilgenmatten gebruiken, of een rooster waar je klimplanten tegenaan zet. Vind meer tips voor schuttingen en hagen.

Het goede hout op de juiste plek

Houd buitenshuis rekening met de (weers-)invloeden waaraan het hout wordt blootgesteld. Pas je houtkeuze daarop aan: kies voor de juiste zogeheten 'duurzaamheidsklasse'. Die geeft aan hoe goed het hout bestand is tegen bijvoorbeeld insecten, schimmels, uitdrogen en houtrot. Het onderstaande kun je als vuistregel gebruiken en je houtleverancier kan je er meer over vertellen.

• Voor buitenkozijnen, tuinmeubels of schuttingen kun je het beste houtsoorten gebruiken die bestand zijn tegen vocht: die gaan langer mee.
• Als alternatief kun je maatregelen nemen waardoor het hout aan minder (weers-)invloeden wordt blootgesteld, zoals het hout te beschermen met een dakoverstek of paalvoet.
• Verder kun je er ook voor kiezen het hout te schilderen of beitsen. Door het hout op deze manier te bewerken, zorg je ervoor dat ook hout met een lagere duurzaamheidsklasse goed tegen invloeden van buitenaf kan. Houd er dan wel rekening mee dat meer onderhoud nodig is.
• Stem de duurzaamheidsklasse altijd af op je toepassing: kies hout dat voldoende goed bestand is tegen de verwachte invloeden van buitenaf, maar kies niet voor een hogere duurzaamheidsklasse dan nodig.

Verduurzaamd hout

Verduurzaamd hout is geïmpregneerd of gemodificeerd. Daardoor kan het hout beter tegen vocht: het rot minder snel weg. Zacht naaldhout en minder ‘harde’ loofhoutsoorten, zoals populier, kunnen op die manier toch geschikt worden gemaakt om buiten te gebruiken.

Gemodificeerd hout bevat geen giftige stoffen. De eigenschappen van het hout zijn op een milieuvriendelijker manier verbeterd. Daardoor is het hout beter bestand tegen vocht. Gemodificeerd hout bevat in tegenstelling tot geïmpregneerd hout geen milieuvreemde stoffen en kan hergebruikt worden.

Geïmpregneerd hout is behandeld met bestrijdingsmiddelen. Die middelen zijn schadelijk, en kunnen uit het hout weglekken en in de bodem terechtkomen. Hout voor schuttingen en schuurtjes is vaak geïmpregneerd: je herkent het vaak aan de groenige kleur, die na verloop van tijd weg gaat. Net als hardhout hoef je dit hout niet meer te lakken of behandelen en blijft het toch lang goed.

Geïmpregneerd hout met KOMO-keur is getest op fixatie van de bestrijdingsmiddelen in het hout. Daarom heeft het de voorkeur boven geïmpregneerd hout zonder dit keurmerk.

Geïmpregneerd hout niet altijd beter

Een voordeel van geïmpregneerd hout is dat met deze methode ook hout dat van nature zachter is, geschikt gemaakt kan worden voor buitengebruik. Hierdoor is er minder hardhout nodig. Een nadeel van geïmpregneerd hout is dat de schadelijke stoffen in de bodem terecht kunnen komen. De kans daarop is het kleinst als je het hout niet in de grond zet, maar bijvoorbeeld op een betonnen voet. Een ander nadeel is dat je geïmpregneerd hout niet kunt recyclen. Het gaat na gebruik naar de afvalverbranding (die er elektriciteit van maakt).

Houten meubels of constructies maken

Niet alleen de houtsoort bepaalt de milieugevolgen van hout, ook de manier waarop je het verwerkt is van belang. Begin met een goed ontwerp, waarbij je niet meer of steviger hout gebruikt dan strikt noodzakelijk is. Wees waar mogelijk flexibel met de benodigde afmetingen en kies houtlengtes waarbij zo min mogelijk materiaal overblijft (zaagverlies).

Kijk of er voor jouw project prefab constructies beschikbaar zijn. Die kunnen milieuwinst opleveren ten opzichte van zelfgebouwde constructies: de fabrieksmatige productie van prefab is efficiënt en dat scheelt grondstoffen.

Niet lijmen, maar schroeven

Let ook bij het monteren op hergebruik: gebruik schroeven in plaats van lijm. Monteer houten delen niet te strak op elkaar of op andere materialen, zodat het hout nog kan uitzetten of krimpen. Breng het hout niet direct tegen natte oppervlakten aan.

Buitenshuis kun je de levensduur van het hout verlengen door de constructie tegen invloeden van buitenaf te beschermen. Dat doe je bijvoorbeeld met afdakjes, paalmutsen of paalvoeten. 

Meer over houten constructies lees je ook op de pagina’s over kozijnen en deuren, binnenmuur of tussenwand, aanbouw, schuttingen en tuinmeubelen.

Onderhoud verlengt levensduur

Goed onderhoud verlengt de levensduur van het hout en spaart dus bomen. Het onderhoud hangt ook af van de toepassing. Bij kozijnen moet je bijvoorbeeld eens per jaar algenaanslag verwijderen met een doekje.

Ook verven verlengt de levensduur, maar verf is wel milieubelastend. Kies liefst een goede verf op waterbasis, die gaat lang mee. Controleer hout en schilderwerk regelmatig op barstjes en beschadigingen. Door die op tijd te repareren, voorkom je verdere schade.

Tuinmeubels kun je 's winters beter binnen zetten of afdekken met een plastic hoes. Zorg dat ze zo droog mogelijk blijven.

Hout verantwoord weggooien

Hout dat je niet kunt hergebruiken en nog goed is (bijvoorbeeld deuren, vloerplanken of een meubel), kun je naar een kringloopwinkel of handel in tweedehands bouwmaterialen brengen. Slecht hout (zoals sloophout) kun je naar de milieustraat brengen. 

Het maakt uit of het om A-hout, B-hout of C-hout gaat. A-hout is ongeverfd en onbehandeld hout zoals pallets, kisten en vloerbalken. Je noemt het B-hout als het hout is geverfd, gelakt en/of verlijmd zoals bij kozijnen en keukenkasten. Bij C-hout is het hout behandeld zoals schuttingen van geïmpregneerd hout of bielsen. Doe verschillende soorten hout daarom gescheiden weg. Kleine stukjes hout mag je gewoon in de vuilnisbak gooien of in bundels op laten halen door je gemeente.

Wat gebeurt er met weggegooid hout?

Schoon hout (zonder impregneermiddel, lijm, houtrot of schimmel) gaat naar de spaanplaatindustrie of wordt verbrand in energiecentrales. Geverfd of geïmpregneerd hout gaat naar de afvalverbranding. Daar wordt er ook energie mee opgewekt. De schadelijke stoffen uit het hout (bijvoorbeeld zware metalen) blijven bij de afvalverbranding in de as achter en worden apart verwerkt.

Gevaarlijk: zelf verbranden

Geverfd of geïmpregneerd hout, of hout met een coating of een kunststoflaagje, mag je niet verbranden in je houtkachel of vuurkorf. Het is gevaarlijk, omdat er schadelijke en milieuvervuilende stoffen bij vrijkomen.

Milieugevolgen houtkap

Wereldwijd is er iets meer dan 4 miljard hectare bos, ongeveer driekwart voetbalveld (0,5 hectare) per persoon. Dat is zo’n 30% van het totale landoppervlak op aarde. Tussen 2011 en 2018 verdween daarvan jaarlijks gemiddeld een oppervlak ter grootte van Nederland. Het grootste deel van de ontbossing gebeurt om plaats te maken voor landbouwgrond, voor bijvoorbeeld palmolie, soja of cacao, maar ook voor houtgebruik wordt bos gekapt.

Onverantwoorde en illegale houtkap kan het bos zo ernstig beschadigen dat waardevolle planten- en diersoorten verdwijnen en vruchtbare grond wegspoelt. Dit effect is het grootst in (tropische) oerbossen. Bos waar geen nieuw bos voor in de plaats komt, kan bovendien geen CO2 meer opnemen: houtkap versterkt zo de klimaatverandering. Verder is het nadelig als 'echte' natuur moet wijken voor productiebossen. Dan komt er kwalitatief minder bos in de plaats van oer bossen.

Verantwoorde houtkap en keurmerken

Gelukkig is er ook hout dat op een goede manier geproduceerd wordt. In duurzaam beheerde bossen wordt er zó gekapt dat het bos gezond blijft en na kap voldoende kan herstellen. Dat hout herken je aan het FSC- of PEFC-keurmerk. In de Keurmerkenwijzer kun je de eisen voor keurmerken voor hout checken.

Leverancier verantwoord hout vinden

Leveranciers van hout uit verantwoord beheerd bos vind je via:

• Houtdatabase
• Houtwereld (kijk bij Gecertificeerde houtproducten)
• Houtadresboek
• De Keurmerkenwijzer checkt alle keurmerken voor hout