Per persoon gebruiken we gemiddeld 150 kilo papier en karton per jaar. Of het nu gaat om een boek of wc-papier: je bespaart waardevolle grondstoffen door minder papier te gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld door slimmer te printen op kantoor en thuis reclamedrukwerk te weigeren.

Ga voor de milieuvriendelijkste papiersoort en kies kringlooppapier op basis van het keurmerk. Lever oudpapier & karton gescheiden in, zodat het gerecycled kan worden. Wist je dat een papieren verpakking of tas niet per se milieuvriendelijker is dan een plastic verpakking of tas?

Tips milieuvriendelijk papier gebruiken

Milieuvriendelijk papier kiezen

Het milieu is het meest geholpen als je zo min mogelijk papier gebruikt. En als je papier gebruikt, kies dan voor kringlooppapier: dit is minder milieubelastend dan nieuw papier. Voor het maken van kringlooppapier is minder water nodig dan voor nieuw papier, maar het kost evenveel energie. Voor kringlooppapier is ook minder hout nodig. 

Papier als verpakking

Verpakkingspapier bestaat in Nederland voor ongeveer 86% uit gerecyclede papiervezels. Omdat papier van een hernieuwbare grondstof gemaakt is, namelijk hout, heeft het minder klimaatverandering tot gevolg dan plastic. Voor de productie van plastic is aardolie nodig, een eindige grondstof. Maar doordat papier minder sterk is dan plastic, is er soms meer van nodig voor het verpakken van een product. Bovendien kan niet alles in papier worden verpakt, zoals vloeistoffen. Een plastic verpakking biedt dan uitkomst. Het is dus niet zomaar te zeggen of papier milieuvriendelijker is dan plastic.

Keurmerken en logo's

Sommige keurmerken voor papier stellen eisen aan duurzaam beheer van het productiebos, dat de bron is van papiervezels, zoals FSC en PEFC. Andere keurmerken stellen eisen aan het soort oudpapier dat hergebruikt wordt, of aan het ontinkten en bleken tijdens de productie. Het Blauer Engel-keurmerk is hiervoor het strengst. Het meeste papier met dit keurmerk bestaat voor honderd procent uit oudpapier. Naast het Blauer Engel-keurmerk zijn ook het Europees Ecolabel, Ecologo en Nordic Ecolabel betrouwbare milieukeurmerken voor een lagere milieubelasting tijdens de productie van papier. Lees meer in de Keurmerkenwijzer.

Kringloopsymbool is geen keurmerk

Er zijn veel variaties van het kringloopsymbool in omloop, die of alleen iets zeggen over het afdanken, of over de productie van papier.

Het volgende kringloopsymbool zegt iets over het gebruik van oudpapier: het betekent dat een groot deel van het papier uit hergebruikte vezels bestaat. Er is geen controle op en er zijn vele varianten van dit soort logo's in omloop. Het is geen officieel keurmerk.

Het vergelijkbare papier-karton-kringlooplogo betekent dat de verpakking na gebruik bij het oud papier kan. Het is geen keurmerk en het geeft geen informatie over het materiaal waarvan het product of de verpakking is gemaakt. 

Nieuw papier: 'houtvrij'

Bijna driekwart van het papier op de hele wereld is ´houtvrij´ geproduceerd. Houtvrij is een misleidende term. Het staat terecht op producten van bamboe en plastic, maar onterecht op veel papiersoorten. Het zegt alleen dat de houtstof, het lignine, ontbreekt. Er is wel degelijk hout nodig voor 'houtvrij' papier.

'Houtvrij' kost juist veel hout

Houtvrij papier maakt zelfs minder efficiënt gebruik van hout dan houthoudend papier: voor de productie wordt alleen het cellulose uit het hout gebruikt, en niet de houtstof lignine. Het verwijderen van lignine levert bovendien extra milieuvervuiling op, vanwege het chemische productieproces. Houtvrij papier is wel sterk door de lange vezels en daardoor zeer geschikt voor recycling.

Nieuw: steenpapier

Steenpapier is gemaakt van calciumcarbonaat (krijt, 80 procent) en plastic (gerecycled polyethyleen, HDPE, 20 procent). Het voelt gladder en luxer aan dan 'gewoon' papier van hout. Steenpapier is waterproof en scheurt niet snel, en wordt daarom bijvoorbeeld gebruikt voor fiets- en routekaarten. Steenpapier hoort niet bij het oud papier of plastic afval, maar moet bij het restafval. Het wordt op dit moment niet gerecycled.

Wc-papier is van oud papier

Per persoon gebruiken we elke week een rol wc-papier. Dit is 3 procent van al ons papiergebruik. Wc-papier is na gebruik vies en kan dus niet gerecycled worden. Daarom is het belangrijk dat het van kringloopvezels gemaakt wordt die niet sterk genoeg zijn om daarna nog eens gerecycled te worden. Maar wc-papier kan niet alleen maar uit de kortste, zwakste vezels bestaan: dan zou het meteen uit elkaar vallen, zeker als het nat wordt. Daarom bestaat zelfs kringloop wc-papier uit een mix van korte en iets langere vezels. Er is ook wc-papier van nieuwe vezels op de markt. In de praktijk blijkt het wc-papier dat in Nederland verkocht wordt voor iets meer dan de helft uit oudpapiervezels te bestaan en voor de rest uit nieuwe papiervezels.

Digitaal boek wint van papier

Ga je een Nederlandstalig boek kopen? Dan kun je voor het klimaat beter een digitaal boek kiezen dan een gedrukt boek van papier. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de papieren variant grotere klimaatimpact heeft dan het digitaal lees- of luisterboek.

Papier: denk aan de bieb

Hout is een hernieuwbare grondstof die het klimaat weinig belast. Maar voor zowel productie als transport is veel energie nodig. Bovendien vergt de productie van een papieren boek, krant of rapport zowel land, water als chemicaliën. Lees je graag boeken, kies dan voor een bibliotheekabonnement of koop een tweedehandsboek.

Digitaal vanaf 25 boeken

Lezen via een desktop, laptop, tablet of e-reader is milieubelastend. Je verbruikt energie en de grondstoffen die nodig zijn voor het apparaat wegen ook mee. Als je meer dan 25 boeken hebt gelezen is de klimaatimpact van een e-reader gecompenseerd. Lees je een enkele keer een digitaal boek, doe dat dan op een apparaat dat je toch al in huis hebt. Onder die voorwaarden wint een downloadbaar boek het van een nieuw papieren boek. Het downloaden van een boek heeft namelijk veel minder klimaatimpact dan het drukwerk.

Oudpapier hergebruiken

Je kunt zelf helpen de kwaliteit van het oudpapier goed te houden door gebruikt papier in de oudpapierbak te gooien. Sommige verpakkingen horen niet in de papierbak thuis, zoals drinkpakken en pizzadozen met etensresten. Lees meer over papier en karton afdanken of check de Afvalscheidingswijzer.

Milieubelasting van nieuw en kringlooppapier

Nieuw papier wordt gemaakt van cellulose (pulp), een belangrijk bestanddeel van hout. Zowel gerecycled papier als nieuw papier heeft water en energie nodig voor de productie. Dat zorgt voor milieubelasting. Het kost evenveel energie om papier te maken van oudpapier als van hout. Er is wel een verschil in water- en landgebruik.

Watergebruik

De productie van kringlooppapier kost minder water dan het maken van nieuw papier. Dat komt omdat er minder water nodig is om nieuw papier te maken van gerecyclede vezels (oudpapier) dan van cellulose (hout). Het watergebruik hangt ook af van het milieubeleid van de fabriek: als het afvalwater gezuiverd en hergebruikt wordt, is er minder (schoon) water nodig.

Meer natuur met kringlooppapier

Kringlooppapier heeft het milieuvoordeel dat het geen landbouwgrond nodig heeft voor de productie van bomen. Bij gebruik van gerecyclede vezels kan de grond ingezet worden voor bijvoorbeeld de teelt van voedingsgewassen of gewassen voor biobrandstof. Dit spaart uiteindelijk natuurgebieden. Maar: na zes of zeven keer hergebruik zijn de papiervezels zo kort dat ze niet meer bruikbaar zijn. Er blijven daarom altijd bomen nodig om deze onbruikbare vezels te vervangen. Het beste is dan om deze uit duurzaam beheerde bossen te halen.

Duurzaam bosbeheer

Voor de productie van papier is wereldwijd veel hout nodig: een zevende van het jaarlijks gekapte hout wordt voor papierproductie gebruikt. Het meeste hout voor Nederlands papier komt uit Scandinavië. Houtkap of aanleg van productiebos gaat soms ten koste van de oorspronkelijke bossen. Dit leidt tot verlies aan diversiteit van planten en dieren en dus voor aantasting van de natuur. Gelukkig groeit de hoeveelheid goed beheerd productiebos. Je herkent papier uit duurzaam beheerde bossen aan de betrouwbare FSC- of PEFC-keurmerken.

Meer informatie

• Wil je iets doen tegen ongevraagde post en reclame? Kijk op Reclamedrukwerk.
• Het Informatiecentrum Papier en Karton heeft diverse brochures en informatiepakketten, te bestellen via Papier en karton.
• Bekijk alle keurmerken voor papier en karton in de Keurmerkenwijzer.