Microplastics en plastic in zee
Plastic heeft een nare eigenschap: het vergaat niet. In de natuur of in zee valt het langzaam uit elkaar in steeds kleinere stukjes, maar het blijft plastic. Dieren kunnen plastic niet verteren, als ze het opeten kunnen ze er dood van gaan. Plastic kan op allerlei manieren in zee belanden. Bijvoorbeeld doordat we afval laten slingeren of op straat gooien. Maar ook doordat in producten zoals kleding, autobanden, verf en zelfs douchegel plastic deeltjes zitten. Door wassen, slijtage of afbladderen kunnen deze deeltjes loslaten en met het douche of regenwater naar het riool stromen en van daaruit in zee terecht komen. Dit kunnen we helaas niet helemaal voorkomen. Maar met een aantal tips kun jij jouw bijdrage aan plasticvervuiling wel beperken.
Hoe schadelijk de kleine plasticdeeltjes voor planten, dieren en mensen zijn, weten de deskundigen trouwens niet precies. En ook niet hoeveel elk product bijdraagt aan de plasticsoep in zee.
Makkelijke tips tegen plastic in zee
-
01
Even wat eten op straat? Gooi je afval in een afvalbak. Zit de dichtstbijzijnde afvalbak vol? Prop het er dan niet bij, maar zoek een legere bak. Of neem het mee naar huis.
-
02
Dagje strand? Ruim je ijspapiertjes en frietbakjes goed op en vergeet de rietjes, vorkjes en doppen niet. Op plastic flesjes zit vanaf juli 2021 statiegeld, dus gooi deze niet weg: lever ze in.
-
03
Bekijk hieronder de tips voor bewust omgaan met cosmetica, kleding wassen, autobanden en verf.
Kleding: dragen, wassen en drogen
Bij het maken en door het dragen, wassen en drogen van synthetische kleding komen microplasticvezels vrij. Kleding slijt altijd een beetje tijdens het wassen. De vezels die daarbij loslaten, spoelen met het waswater weg. Bij natuurlijke materialen als wol en katoen is dat geen probleem, maar synthetische vezels zoals polyester, acryl en vooral fleece dragen bij aan de plasticsoep in zee.
Fleece geeft meer microvezels af dan andere synthetische materialen. Dit komt doordat de vezel opgeruwd wordt. Het materiaal krijgt daardoor een vachtachtige, onregelmatige open structuur. Fleece is populair voor buitenactiviteiten omdat het isoleert, weinig weegt en geen water opneemt. Hierin is het uniek en een geschikt alternatief vinden is lastig. Daarbij hebben mogelijke andere kledingmaterialen (wol of dons) hun eigen milieunadelen. Fleece kun je beter alleen gebruiken als het echt nodig is.
Bij vloeibaar wasmiddel komen minder vezels los dan bij poeder. Als je alleen wilt letten op microplasticvezels is vloeibaar de beste keuze, maar het is niet duidelijk of vloeibaar beter is voor het milieu omdat andere factoren ook meewegen.
Minder microplasticvezels uit kleding
- Was synthetische kleding niet vaker dan nodig. Check of je kleren écht vies zijn of nog best een keer te dragen. Vaak frissen ze al op als je ze een nachtje buiten hangt, in de vriezer stopt of voor het open raam hangt.
- Droog fleece op een droogrek en niet in de droger.
- Spoel het pluis uit de wasdroger niet door de wc, maar gooi het in de afvalemmer.
- Koop en gebruik fleece alleen als het nodig is vanwege de isolerende werking.
- Je kunt ook kiezen voor kleding van natuurlijke materialen zoals wol, katoen, bamboe, linnen, zijde of viscose. Maar die stoffen hebben weer andere nadelen voor het milieu. Zo produceren schapen veel broeikasgassen en is de productie van zijde, bamboe en viscose erg vervuilend. Lees meer over de impact van kleding.
- Overweeg wasbare luiers en inlegvellen van ander materiaal dan fleece.
- Stofzuig voor je de vloer dweilt en gooi het stofzuigerpluis bij het restafval.
Meer tips over wassen.
Wasgoed quiz
Test je kennis Wat weet jij over microplasticvezels die vrijkomen uit kleding? Ontdek het in deze quiz.Autobanden: tips tegen slijten
Wat kun je doen met je banden?
70% van het bandenslijpsel komt van personenauto’s. Banden met de juiste spanning slijten minder snel. Pomp je banden daarom elke 2 maanden goed op: zo zorg je ervoor dat er minder synthetisch rubber in de natuur belandt. Wist je trouwens dat het ook veel veiliger en goedkoper is om met goed opgepompte banden te rijden? Daarover lees je meer op Hou je autobanden op spanning.
Zwerfafval: hoe voorkom je het?
In Nederland belandt elk jaar zo’n 50 miljoen kilo afval op straat, het strand of in de natuur. Dat zijn zo’n 22 miljoen PMD-zakken vol plastic, drinkpakken en blik, bijna anderhalve zak per Nederlander! Al dit vuilnis kan met de wind of rivieren mee naar zee gevoerd worden. Het gaat om grotere dingen als plastic flesjes en bakjes, maar ook om kleine dingen als sigarettenpeuken, snoeppapiertjes, doppen en ballonnen.
Wat kun je doen tegen zwerfafval?
- Gebruik je eigen hervulbare waterflesje en koffiebeker: dat scheelt een heleboel zwerfafval.
- Zorg dat je altijd een klein opvouwbaar tasje bij je hebt: handig voor een boodschap tussendoor of een aankoop in de stad.
- Gooi al je afval in de vuilnisbak, ook kauwgom, sigarettenpeuken en kleine stukjes plastic.
- Zit een vuilnisbak op straat vol? Prop het er niet bij, maar wacht tot je een vuilnisbak tegenkomt waar je het wel in kwijt kunt.
- Picknick of barbecue in het park of op het strand? Ruim al je afval netjes op. Zet geen tassen afval naast een volle vuilnisbak, maar gooi het liever thuis weg.
- Raap af en toe afval op dat in de buurt van je huis ligt. Zo hou je je eigen straat schoon.
- Laat geen ballonnen op: daarvan weet je zeker dat ze ergens op straat of in de natuur belanden. Iets te vieren? Kijk voor alternatieven op www.dieballongaatnietop.nl/alternatieven.
Meer tips en informatie over zwerfafval vind je op Zwerfafval.
Goed omgaan met verf
Waarschijnlijk heb je er nooit bij stilgestaan, maar ook in verf zit plastic. Door slijtage (afbladderen), schuren en het uitspoelen van kwasten en rollers in de gootsteen kan dit in het milieu terechtkomen. Bij het schuren van verf komen er schilfers en stofdeeltjes op straat of in de tuin terecht. Deze deeltjes kunnen met het regenwater naar het riool stromen. Bij het uitspoelen van kwasten en rollers spoelt de verf via het gootsteenputje naar het riool. Via het riool kan het uiteindelijk in zee terechtkomen.
Wat kun je doen bij het verven?
- Spoel geen resten verf door de gootsteen en spoel je kwasten en rollers niet onder de kraan uit. Ook niet als je verf op waterbasis gebruikt! Het is een misverstand dat die verf niet schadelijk is voor het milieu.
- Kwasten en rollers hoef je tijdens je verfklus niet steeds schoon te maken: je kunt ze makkelijk bewaren in een potje water of plastic zakje.
- Vang schuurstof op, er zijn bijvoorbeeld schuurmachines waar je een zakje aan kunt vastmaken waarin je het stof opvangt. En veeg stof dat op de grond valt op en gooi het in de vuilnisbak.
- Gebruik niet meer verf dan nodig is.
- In verf op natuurlijke basis (bijvoorbeeld lijnolie) zit geen plastic. Dat heeft als voordeel dat ze niet bijdraagt aan de plasticsoep. Deze verf heeft wel andere milieunadelen: er is grond en water nodig om de oliehoudende planten te verbouwen.
- Zorg dat de verflaag lang meegaat: goed voorwerk is belangrijk. Zit de verflaag er eenmaal op, maak die dan regelmatig schoon.
Meer milieuvriendelijke tips voor je schilderwerk
Plastic in doucheschuim en make-up (cosmetica)
Microbeads: je hebt er vast weleens van gehoord. In scrubs, peelings, douchegel en tandpasta zaten soms kleine plastic korreltjes die je huid of tanden licht schuren. Dat noemen we microbeads. De korreltjes spoelen met het water door het doucheputje naar het riool. Omdat de rioolwaterzuivering niet alle deeltjes tegenhoudt, spoelt een deel door naar zee. Fabrikanten in Europa hebben deze plastic microbeads inmiddels in bijna alle producten vervangen door natuurlijke materialen, bijvoorbeeld zand of gemalen vruchtenpitten. Het probleem van de microbeads is daarmee voor een groot deel opgelost.
Misschien wel ander plastic
Er kan nog wel een andere vorm van plastic in cosmetica en verzorgingsproducten zitten: van make-up, gezichtscrème, tandpasta, douchegel, shampoo, haarlak, scheerschuim, badzeep en babyproducten tot zonnebrand. Het is niet bekend hoe schadelijk dat plastic precies is. Wil je het zekere voor het onzekere nemen, gebruik dan de app van Beat the Microbead. Producten van de groene lijst bevatten zeker geen microplastics.
Wat kun je doen met je cosmetica?
- Koop geen make-up of schmink met glitters: dat zijn kleine plasticdeeltjes.
- Heb je nog oude flessen of potten scrub, bodywash of crème staan, of heb je producten (online) buiten Europa gekocht? Voel dan of er korreltjes in zitten. Voel je korreltjes, check dan het etiket: zie je een van de volgende ingrediënten op het etiket staan, dan zitten er zeker microbeads in: polyethyleen (PE), polypropyleen (PP), polyethyleen terephthalaat (PET), polymethyl methacrylaat (PMMA) en nylon (PA). Gebruik deze producten niet meer, maar gooi ze met de verpakking weg bij het restafval.
- Let op keurmerken voor natuurcosmetica of cosmetica met een milieukeurmerk: producten met deze keurmerken bevatten zeker geen microplastics. Kijk voor meer informatie naar de cosmeticakeurmerken in de Keurmerkenwijzer.
Meer tips en informatie vind je op Cosmetica.
Waarom is plastic in zee een probleem?
Plastic vergaat niet en is ook niet verteerbaar. Hoe schadelijk plastic precies is voor planten, dieren en mensen, weten we niet. Maar we weten wél dat dieren verstrikt kunnen raken in grotere stukken plastic, bijvoorbeeld stukken visnet en plastic tassen. En dat ze plastic voor voedsel aanzien en opeten, waardoor ze kunnen verhongeren. Er is veel onderzoek gedaan naar de maaginhoud van dode stormvogels. Stormvogels halen al hun voedsel uit zee en eten alles wat ze in en op het water tegenkomen. Hoewel de hoeveelheid plastic de laatste jaren iets afneemt, had in de periode 2015-2019 ruim 90 procent van de Noordse stormvogels op de Noordzee plastic in de maag, gemiddeld 20 stukjes, als je dit naar de mens vertaalt is dat bijna een lunchtrommel vol! Door al dat plastic kunnen de maag of darmen verstopt raken, waardoor de dieren overlijden.
Bij mossels en vissen zijn microplastics in delen van het lichaam teruggevonden. Als mensen of dieren deze mossels en vissen opeten, komt het in hun lichaam terecht. Hoe schadelijk dat is, weten we niet. We weten wel dat microplastics bepaalde lichaamsfuncties van kleine zeedieren kunnen beïnvloeden (ademhaling, beweging, voedselopname) en dat sommige stoffen in plastic giftig kunnen zijn (weekmakers in plastic beïnvloeden bijvoorbeeld de hormonen). Maar wetenschappers denken dat die invloed klein is.
Waar komt het plastic vandaan?
Een klein deel van het plastic zwerfafval dat in zee belandt komt uit Nederland. Er is onderzocht dat in elke kilo zand van de Nederlandse stranden zo’n 250 stukjes plastic zitten. Een deel daarvan komt uit Nederland, een deel kan overal vandaan komen en hier aangespoeld zijn. Hoeveel elk product bijdraagt aan de plasticsoep in zee is niet bekend. Aan het afval van elders kunnen wij niet veel doen. Maar in Nederland kunnen we er wel voor zorgen dat er minder van ons eigen plastic in de Noordzee terechtkomt en dat we onze stranden schoon houden.
SUP-richtlijn
Sinds juli 2021 zijn volgens een nieuwe Europese richtlijn, de SUP-richtlijn, veel wegwerpproducten van (bio-)plastic verboden. Deze richtlijn moet bijdragen aan minder plastic in zee. Sinds juli 2023 zijn de regels verder aangescherpt en moet je betalen voor eten en drinken in plastic wegwerpverpakkingen die je onderweg koopt of laat bezorgen. Om kosten en wegwerpplastic te voorkomen kun je natuurlijk een eigen herbruikbare beker of bak meenemen.
Meer informatie en acties
- Nederlandse Cosmetica Vereniging geeft antwoord op veelgestelde vragen over (micro)plastic in cosmetica
- Nederland Schoon geeft informatie over zwerfafval
- Mermaids project: informatie over kleding en microvezels (in het engels)
- Plastic Soup Foundation organiseert acties tegen zwerfvuil, bijvoorbeeld World Cleanup Day.
- Stichting Noordzee organiseert elk jaar de Beach Cleanup Tour.
- Universiteit Wageningen doet onderzoek naar plastic in zee en de invloed op dieren.
Anderen keken ook naar
Plastic verpakkingen en voorwerpen
Plastic kun je in de meeste gemeenten apart inleveren, vaak samen met metalen verpakkingen (zoals conservenblik) en drinkpakken. De gemeente haalt het...
Zwerfafval
Zwerfafval zorgt voor veel ergernis. Het trekt ongedierte aan en het opruimen kost de overheid ruim 300 miljoen euro per jaar. Bovendien is zwerfvuil slecht...
Meeneembeker of -bakje
Alleen al onderweg drinken we in Nederland iedere dag honderdduizenden kopjes koffie en thee. En op jaarbasis halen we 1.750 miljard maaltijden af of laten...