Isolatiemateriaal kiezen
Woningisolatie bespaart veel meer energie dan het kost om het materiaal te maken. De productie-energie heb je bijvoorbeeld al in één tot enkele jaren gecompenseerd. Verder gaat het niet alleen om de milieu-impact van het isolatiemateriaal, maar óók om wat past bij jouw woning, een hoge isolatiewaarde en de juiste manier van aanbrengen. Er is 1 echte afrader voor het milieu: dat is schapenwol (met uitzondering van het merk Isolena).
In 4 stappen isolatiemateriaal kiezen
-
01
Kies een materiaal met eigenschappen die passen bij jouw woning en hoe je de ruimte gebruikt. Heb je bijvoorbeeld een betonnen vloer of een houten vloer? Is je kruipruimte vochtig en moet het materiaal daar tegen kunnen? Wil je op het platte dak kunnen lopen en moet het materiaal drukvast zijn? Heb je maar weinig ruimte en wil je dun materiaal dat toch goed isoleert? Afhankelijk van de plek van de isolatie (vloer, bodem, dak, spouwmuur, of buitenmuren) vallen bepaalde materialen af of zijn ze juist heel geschikt.
-
02
Kies voor een hoge isolatiewaarde van het materiaal (Rd). Voor de vloer is dat minstens Rd 3,5, en voor het dak minstens Rd 3,8. Maar: ga je de vloer of het dak volledig vervangen, kies dan voor hogere waarden: bij vloer Rd 4,8 en bij dak Rd 5,8. De extra kosten van een hogere Rd-waarde vallen mee.
Voor de buitenmuren is bij nieuwbouw een isolatiewaarde van minimaal Rd 4,5 de norm. Bij bestaande woningen is het vaak lastig en duur om zo ver te gaan. Check of spouwmuurisolatie mogelijk is, dat is een goed begin. Extra isolatie met een voorzetwand of tegen de buitenkant van de muur kan je later vaak nog toevoegen, bijvoorbeeld bij een verbouwing.
-
03
Breng het isolatiemateriaal op de juiste manier aan. Het moet goed vastzitten en de onderdelen moeten goed op elkaar aansluiten. Zo voorkom je luchtlekken en koude plekken, waar je energie verliest en condens en schimmel kan ontstaan. Dat is ook belangrijk voor de levensduur. Kies daarom een isolatiebedrijf dat voor jouw isolatieklus is gecertificeerd door SKG-IKOB of Insula. Dat vind je via Verbeterjehuis - Vind een bedrijf. Als je zelf aan de slag gaat: volg de kluswijzers en gebruiksaanwijzing nauwkeurig.
-
04
Kies het liefst voor isolatiematerialen met de score 'beste keuze' of 'goede keuze' (zie hierna): die geven de meeste milieuwinst. Maar er is ook nog milieuwinst bij de scores 'gemiddelde keuze' (grote milieuwinst) en 'matige keuze' (kleine milieuwinst). Er is één echte afrader, en dat is schapenwol. Schapenwol is veel slechter voor het milieu dan alle andere materialen. Lees meer over deze afrader.
Score isolatiematerialen: van best tot afrader
Ieder materiaal heeft zijn eigen voor- en nadelen als je kijkt naar dingen als broeikasgassen, transport, gifstoffen en invloed op de natuur. Als je dit allemaal bij elkaar optelt, weet je wat de van het materiaal zijn. Milieu Centraal vergelijkt deze milieukosten met de milieuwinst van isolatie (doordat je energie bespaart). Hoe lang duurt het voordat de milieukosten van het materiaal zijn gecompenseerd door de milieuwinst?
Milieu Centraal maakt een indeling in 5 scores: best, goed, gemiddeld, matig en afrader. Als het minder dan een jaar duurt om de milieukosten te compenseren, krijgt het materiaal de score 'best'. Tussen de 1 en 3 jaar geeft de score 'goed'. En bij meer dan 20 jaar is het materiaal een afrader. Meer weten over de indeling? Kijk hierna bij Over de beoordeling en scores.
Bij het vergelijken van isolatiematerialen is uitgegaan van een periode van 75 jaar en isolatiemateriaal met dezelfde Rd-waarde (isolatiewaarde). Er is ook rekening gehouden met materialen voor montage en afwerking, en met de verwerking van de materialen na de levensduur.
Milieu Centraal heeft gebruik gemaakt van de milieu-indeling van NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie). Wil je precies weten hoe het zit? Lees verder bij Over de beoordeling en volgorde.
Vergelijking voor dak, muur, vloer
Hieronder vind je de milieu-vergelijking voor 4 soorten isolatie in bestaande woningen: schuin dak, spouwmuur, voorzetwand en onderkant vloer. Deze isolatie wordt vaak in bestaande huizen aangebracht. Niet alle materialen staan in de tabellen, dat komt doordat er nog niet voor alle materialen een beoordeling is.
Dakisolatie schuin dak
Materialen voor isoleren binnenkant schuin , afgewerkt met gipsplaat, Rd 3,8.
| Score | Materiaal |
|---|---|
| Best | vlasplaten, gerecyclede kleding, thermosheets (warmtereflecterende folie) |
| Goed | platen van glaswol of steenwol, EPS-platen, celluloseplaten, PUR-schuimplaten of PIR-schuimplaten |
| Gemiddeld | cellulair glas |
| Matig | geen |
| Afrader | schapenwol |
Meer weten over dakisolatie? Kijk op Dakisolatie of Zelf dak isoleren.
Spouwmuurisolatie
Materialen voor na-isolatie van de spouw, Rd 1,3.
| Score | Materiaal |
|---|---|
| Best | biofoam EPS-parels, glaswolvlokken, HR EPS-parels (grijs), EPS-parels (wit) |
| Goed | steenwolvlokken, PUR-schuim |
| Gemiddeld | geen |
| Matig | geen |
| Afrader | geen |
Meer weten over het isoleren van de spouwmuur? Kijk op Spouwmuurisolatie.
Muurisolatie met voorzetwand
Materialen voor isoleren met voorzetwand, binnen afgewerkt met gipsplaat, Rd 3,5.
| Score | Materiaal |
|---|---|
| Best | thermosheets (warmtereflecterende folie) in houten frame |
| Goed | vormvaste houtvezelplaten, EPS-platen of PUR/PIR- schuimplaten; flexibele houtvezelplaten in houten of stalen frame |
| Gemiddeld | gerecyclede kleding, glaswol, steenwol (alle drie in houten of stalen frame); vormvaste XPS-platen |
| Matig | geen |
| Afrader | schapenwol |
Zelf een isolerende voorzetwand plaatsen? Bekijk de stappenplannen voor glas- en steenwol en voor hardschuimplaten.
Vloerisolatie onderkant vloer
Materialen voor isoleren onderkant begane grondvloer, Rd 3,5.
| Score | Materiaal |
|---|---|
| Best | thermoskussens of vlasplaten |
| Goed | geen |
| Gemiddeld | platen van glaswol, steenwol, EPS, of cellulose; PUR-schuimplaten |
| Matig | gespoten PUR-schuim met HFO of water als blaasmiddel, cellulair glas |
| Afrader | schapenwol |
Meer weten over het isoleren van de vloer? Kijk op Vloerisolatie of Zelf vloer isoleren.
Voor plat dak zijn er andere materialen geschikt. Het isoleren van een plat dak kan je het beste overlaten aan een isolatiebedrijf. Bespreek met het bedrijf welk materiaal geschikt is.
Over de beoordeling en milieuscore
Wil je precies weten hoe de beoordeling is gedaan en de milieuscores zijn bepaald? Je leest het hieronder.
Afrader: schapenwol
Er is 1 echte afrader als isolatiemateriaal: schapenwol. Dat kun je beter niet nemen. Waarom is dat?
Schapenwol heeft een veel grotere milieu-impact dan andere isolatiematerialen. De uitstoot van broeikasgassen (CO2, methaan) is 20 keer zo hoog als die van steenwol of glaswol en 4 keer zo hoog als die van kunststof hardschuim isolatiemateriaal (PIR, PUR) met dezelfde Rd-waarde. Het kost veel meer dan 20 jaar voordat de milieu-impact van schapenwol wordt gecompenseerd door de hoeveelheid CO2 die je bespaart met deze isolatie.
Bovendien zorgt de mest van schapen voor meer stikstof in de bodem, waardoor de biodiversiteit afneemt. En in de schapenvacht wordt veel gif gebruikt tegen ongedierte. Over de hele levenscyclus heeft schapenwol dus een veel slechtere milieuscore dan de andere materialen.
Er is één uitzondering: schapenwolisolatie van de Oostenrijkse fabrikant Isolena is geen afrader. Deze fabrikant maakt uitsluitend gebruik van wol van biologisch gehouden schapen, die grazen in natuurgebieden in de bergen en hooi eten uit die natuurgebieden. In de natuurgebieden worden geen chemische middelen zoals kunstmest gebruikt en de wol wordt niet met bestrijdingsmiddelen behandeld. Milieu Centraal kan nog niet uitrekenen welke score deze schapenwol precies heeft.
Om het milieu-profiel te berekenen verdeelt NIBE de milieu-effecten van het schaap over de wol en het vlees: tweederde wordt toegerekend aan de wol, eenderde aan het vlees. Schapenwol behoorde in eerdere vergelijkingen (classificaties) tot de beste keuze. Maar in de huidige vergelijking is dat niet meer het geval: schapenwol wordt nu gezien als een afrader. Hoe kan dat?
In de oudere milieu-vergelijking werd gebruik gemaakt van een andere database dan tegenwoordig. Een belangrijk verschil hiertussen is de toerekening van de milieu-effecten. In de eerdere berekeningen werd aangenomen dat de schapen voor het vlees worden gehouden en dat wol een afvalproduct is. Dat betekende dat er geen milieu-effecten werden toegekend aan de productie van wol, en hierdoor scoorde schapenwol milieutechnisch zeer goed. In de huidige berekeningen wordt de verdeling bepaald op basis van de financiële waarde van de eindproducten van het schaap. Een schaap produceert wol en vlees. De milieueffecten van het houden van schapen en de uitstoot die schapen veroorzaken (vooral in de vorm van mest) worden verdeeld over de wol en het vlees. Tweederde wordt toebedeeld aan de schapenwol en eenderde aan het vlees. Daardoor scoort schapenwol nu veel minder goed.
Correct aanbrengen is belangrijk!
Het is belangrijk om het isolatiemateriaal op de juiste manier aan te brengen. Waarom?
- Omdat de isolatie dan beter is en langer mee gaat. Het is belangrijk dat materialen goed aansluiten en er geen open naden en koudebruggen overblijven. Door openstaande naden verlies je warmte en kan vochtige lucht uit de woning in het isolatiemateriaal en de constructie trekken. Als het daar neerslaat, kan je schimmel krijgen en gaat de levensduur van de constructie en de isolatie achteruit. Vocht verslechtert ook nog eens sterk de isolatiewaarde van het isolatiemateriaal. Zorg daarom dat materialen goed op elkaar aansluiten met isolatieband of –tape. Gebruik je damp-open materialen als steenwol, glaswol of natuurlijke (biobased) materialen? Gebruik dan een dampremmende folie. Lees daarover meer op Buitenmuur isoleren met voorzetwand en Dakisolatie.
- Voor je veiligheid. Als je gaat doe-het-zelven moet je heel precies de gebruiksaanwijzing van een product volgen, zodat je huid niet in aanraking komt met vezels (dat kan gaan jeuken) of je de vezels inademt.
- Zodat je de materialen kunt recyclen. Isolatieplaten, isolatiedekens en afwerkingsmaterialen kun je vastmaken met schroeven, spijkers of klemmen, of door het materiaal te ondersteunen. Daardoor kun je de materialen later makkelijker van elkaar scheiden en opnieuw gebruiken dan wanneer je ze hebt vastgemaakt met lijm, kit of bouwschuim.
Binnenkant dampremmender dan buitenkant
Als je gaat isoleren moet je er in principe voor zorgen dat de binnenkant van de constructie dampremmender is dan de buitenkant. Dat heeft met vocht te maken. ’s Winters is de lucht in huis warmer dan buiten. Warme lucht bevat meer vocht dan koude lucht. Je zou kunnen zeggen dat het vocht in je huis dan ‘naar buiten wil’. Als de binnenkant van de constructie niet dampremmender is dan de buitenkant trekt het vocht in het isolatiemateriaal en de constructie, en blijft daar opgesloten. Daardoor krijg je schimmel en wordt de levensduur van de constructie bekort. Dit voorkom je door aan de binnenkant een dampremmend materiaal te kiezen of daar een dampremmende folie aan te brengen.
Isolatiebedrijf kiezen
Schakel je een bedrijf in voor de isolatieklus? Kies dan een bedrijf met certificaat van SKG-IKOB of Insula. Deze bedrijven worden gecontroleerd op de kwaliteit van de isolatiematerialen en de juiste uitvoering van de isolatieklus. Let op dat ze voor de specifieke isolatieklus gecertificeerd zijn. Een bedrijf kan bijvoorbeeld wel een certificaat hebben voor spouwmuurisolatie maar niet voor vloerisolatie, of andersom.
Welke soorten isolatiemateriaal zijn er?
De meest gebruikte materialen zijn steenwol, glaswol en EPS ('piepschuim'). Cellenbeton, PIR-schuim, PUR-schuim en resolschuim worden ook veel gebruikt.
Steenwol en glaswol zijn materialen van minerale oorsprong: steenwol is gemaakt van vulkanisch gesteente, glaswol van glasscherven en zand. EPS (piepschuim) is kunststof, gemaakt uit aardolie. Het kan ook gemaakt worden van melkzuur (een natuurlijke grondstof) en heet dan biofoam.
Vragen over isolatiematerialen
PUR en gezondheid
Kun je gezondheidsklachten krijgen door PUR?
Een aantal mensen heeft melding gemaakt van gezondheidsklachten nadat in hun huis PUR-schuim werd gebruikt voor vloerisolatie. Zij kregen bijvoorbeeld last van astmatische klachten, rode ogen, huiduitslag of van hun ademhaling. Het vermoeden is dat dit komt doordat er fouten zijn gemaakt bij de uitvoering. Bij vloerisolatie met PUR worden namelijk ter plekke twee vloeistoffen gemengd. Daarna wordt het PUR-schuim tegen de onderzijde van de vloer gespoten en meestal ook tegen een deel van de kruipruimtewand. Als de verhouding tussen de twee vloeistoffen niet helemaal goed is, kan er te veel gas vrijkomen. Het vermoeden bestaat dat dit de klachten veroorzaakte.
Onderzoeksbureau TNO stelt dat de kans op gezondheidsklachten bij het aanbrengen van PUR-schuim-vloerisolatie klein is, maar niet volledig uit te sluiten. Volgens de Gezondheidsraad is de kans dat je als bewoner klachten krijgt bij gespoten PUR-schuim vloerisolatie onwaarschijnlijk als het op de juiste manier wordt aangebracht. Je komt dan namelijk niet in contact met gevaarlijke stoffen.
Kies daarom altijd voor een gecertificeerd isolatiebedrijf als je gaat isoleren met PUR. Deze volgen de wettelijke voorschriften van het Bouwbesluit en worden daar ook op gecontroleerd.
Risico’s bij PUR-spouwmuurisolatie
Ook bij spouwmuurisolatie wordt er gewerkt met PUR-schuim dat ter plaatse wordt gemengd en daarna in de spouw wordt gegoten. Hierbij zijn de gezondheidsrisico’s nog kleiner dan bij vloerisolatie met gespoten PUR-schuim. Dat komt doordat het isolatiemateriaal in een afgesloten ruimte zit (de spouw) en van buitenaf wordt aangebracht, niet vanuit de woning zoals bij vloerisolatie.
Risico’s bij PUR-isolatie aan de binnenkant van daken en muren
PUR-isolatie wordt ook gebruikt voor het isoleren van de binnenzijde van daken en gevels. Hier is nog geen certificering voor (zoals die er wel is voor vloerisolatie met PUR). Er zijn dus nog geen bedrijven die gecertificeerd zijn om dit te doen. Daarom raden wij deze vorm van isolatie niet aan.
PUR-schuimplaten: geen risico’s
De gezondheidsrisico’s spelen niet bij kant-en-klare PUR-producten, zoals PUR-schuimplaten. De stoffen worden namelijk niet ter plekke gemengd en de platen geven geen schadelijke stoffen af.
PUR-schuim of bouwschuim in spuitbussen
Bij PUR-bouwschuim in een spuitbus, dat je gebruikt voor het dichtmaken van naden en kieren, zijn de gezondheidsrisico’s zeer klein. De stoffen zitten in de juiste mengverhouding in de spuitbus. Wel gelden veiligheidsvoorschriften: voorkom huidcontact en ventileer de ruimte goed bij het aanbrengen. De veiligheidsvoorschriften staan op de spuitbus.
Wat kunnen bedrijven doen om gezondheidsklachten te voorkomen?
Om te voorkomen dat je gezondheidsklachten krijgt bij het isoleren met PUR-schuim, zijn de richtlijnen aangescherpt voor alle bedrijven die PUR-schuim aanbrengen:
- Als bewoner moet je tijdens en kort na de werkzaamheden je huis uit als de woning met PUR-schuim wordt geïsoleerd. Tijdens het isoleren en in de dagen erna moet extra worden geventileerd.
- Voorlichting voor jou als bewoner is verplicht over veiligheidsmaatregelen vooraf, tijdens en na het aanbrengen van gespoten PUR-schuim.
Voor gecertificeerde bedrijven is er bovendien verplichte opleiding en onafhankelijke controle voor het aanbrengen van gespoten PUR-schuim. Gecertificeerde bedrijven die aan alle eisen voldoen, vind je op Verbeterjehuis.nl.
Advies van Milieu Centraal over gebruik van PUR
Meer informatie over isolatiematerialen
Op de site van NIBE staat een lijst met isolatie-producten die een gunstig milieuprofiel hebben en daarom het DUBOkeur keurmerk hebben gekregen.
Als je je registreert, kan je op de site van NIBE uitgebreide milieubeoordelingen van verschillende materialen bekijken. Ook kun je meer lezen over de methode waarmee NIBE de milieukosten (schaduwkosten) berekent.
Anderen keken ook naar
Vloerisolatie
Klaar met koude voeten en vocht in huis? Laat dan je vloer isoleren. Dat voelt prettig aan en je energierekening gaat omlaag. Maar hoe kan je jouw vloer...
Dakisolatie
Een warmer huis en toch een lagere energierekening. En het is ook nog beter voor het milieu. Een goed idee dus, je dak isoleren. Zelfs als er al een dunne...
Buitenmuur isoleren met voorzetwand
Je kunt de buitenmuur van je huis aan de binnenkant isoleren met voorzetwanden. Handig als je enkelsteens muren hebt (muren zonder spouwruimte), maar ook...