Allerlei bedrijven kunnen bodemvervuiling veroorzaken, zoals benzinestations, garages en chemische wasserijen. Die vervuiling is waarschijnlijk zelden schadelijk voor de gezondheid. Let wel goed op dat grond schoon is voordat je hem koopt of erop bouwt.

Tips bodemvervuiling

Bodemvervuilende stoffen

Bij bodemvervuiling gaat het meestal om vluchtige aromatische koolwaterstoffen (PAK's), vluchtige gechloreerde koolwaterstoffen, olie, zware metalen, dioxinen, asbest, bestrijdingsmiddelen of bepaalde anorganische verbindingen, zoals cyaniden. Lees meer over deze stoffen en hun mogelijke gezondheidseffecten op Vervuilende stoffen.

Oorzaken van bodemvervuiling

In Nederland komt bodemverontreiniging op grote schaal voor. Er zijn ongeveer 250.000 locaties waar de bodem mogelijk ernstig vervuild is. Veel vervuiling stamt nog uit het verleden. Het gaat om plekken waar vroeger benzinestations, garages, chemische wasserijen of gasfabrieken stonden, en om landbouwgrond waar vroeger gevaarlijke en inmiddels verboden bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt. Stortplaatsen zijn jarenlang vervuild met giftige stoffen. En ondergrondse olietanks in tuinen zijn vaak opgevuld met zand, maar kunnen vroeger olie gelekt hebben.

1.518 risicolocaties snel aanpakken

In 2014 is vastgesteld dat er 1.518 locaties zijn met ernstige risico's voor de gezondheid (mens), de natuur en het grondwater: deze moeten met spoed worden aangepakt. In 2015 moesten 281 plekken met gevaar voor de gezondheid ('humane spoedlocaties') zijn aangepakt, na 2020 moeten álle grote vervuilde plekken veilig zijn voor mens en milieu. Op Compendium voor de Leefomgeving staat een kaart met de spoedlocaties. Op Bodemloket vind je een kaart met meer informatie (goed inzoomen: je ziet dan welke gebieden gesaneerd of onderzocht zijn, als je op een gebied klikt, krijg je meer informatie). Actuele informatie kun je opvragen bij de Omgevingsdienst.

Bodemvervuiling en gezondheid

In het algemeen leidt wonen op vervuilde grond in Nederland hoogstwaarschijnlijk zelden tot gezondheidsschade. Daarvoor is de blootstelling meestal te gering. Kijk voor meer uitleg op Vervuilende stoffen in de bodem.

Zorgen over bodemverontreiniging?

De Atlas Leefomgeving vertelt je meer over vervuilende stoffen in de bodem. Bijvoorbeeld als je wilt eten uit je moestuin en twijfelt over de grondkwaliteit of waar je voor je gezondheid op moet letten als je gaat graven in je tuin.

Vermoeden van bodemverontreiniging

Het kan zijn dat er een vermoeden van bodemverontreiniging bestaat. Bijvoorbeeld wanneer blijkt dat er op de grond waar een huis staat, vroeger een fabriek heeft gestaan of wanneer er een rare geur op een terrein hangt. Dan kan er het best een bodemonderzoek plaatsvinden.

Wie dit onderzoek moet betalen, is per geval verschillend. Vaak is het mogelijk om de omgevingsdienst te vragen om bodemonderzoek. Weigeren zij, dan kun je dit melden bij de Rijksoverheid. Weigert een bedrijf om het bedrijfsterrein te laten onderzoeken? Dan kun je het beste contact opnemen met Stichting Milieurechtsbijstand Nederland.

Een huis of stuk grond kopen

Als je een huis of een stuk grond koopt, is het belangrijk om van tevoren bij de gemeente te informeren naar eventuele bodemvervuiling.

Historisch onderzoek naar bodemverontreiniging

Een historisch onderzoek kan inzicht geven in de toestand van de bodem. Die hangt nauw samen met de geschiedenis van het terrein - bijvoorbeeld wanneer er in het verleden een gasfabriek heeft gestaan. In het gemeentelijk archief kun je historische gegevens over een perceel opzoeken.

Informatie over plekken met bodemverontreiniging

De provincies en de grote gemeenten kunnen informatie geven over vervuilde locaties. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het bodemsaneringsbeleid en maken elk jaar een bodemsaneringsprogramma.

Bodemonderzoek

Geeft het historisch onderzoek aanwijzingen voor mogelijke vervuiling, dan is een bodemonderzoek nodig. Met vragen over het onderzoeksrapport kun je terecht bij de omgevingsdienst, de Rijksoverheid, sommige wetenschapswinkels en NLIngenieurs (de branchevereniging van advies- en ingenieursbureaus).

Bodemverontreiniging in het koopcontract

In het koopcontract kun je eventueel laten vastleggen wie aansprakelijk is voor mogelijke bodemverontreiniging. Ook kun je er bijvoorbeeld in laten opnemen dat de koper aan zijn onderzoeksplicht en de verkoper aan zijn mededelingsplicht hebben voldaan. Met vragen over dit onderwerp kun je terecht bij een makelaar of een notaris.

Bouwvergunning: onderzoek nodig

Wanneer je een huis of bedrijf op een stuk grond gaat bouwen, heb je in principe eerst bodemonderzoek nodig om een bouwvergunning te krijgen. Ook bij een verbouwing of aanbouw is dat vaak het geval. De kosten hiervan zijn voor de eigenaar. Mogelijk is er al een geschiktheidsverklaring aanwezig; vraag het na bij je gemeente.

Plicht om te saneren

Voor bodemvervuiling die na 1 januari 1987 is ontstaan, geldt de zogenoemde zorgplicht. Dit houdt in dat de vervuiler de verontreiniging, ongeacht de ernst, zo snel mogelijk moet opruimen. Bodemverontreiniging die voor 1987 is ontstaan, hoeft alleen te worden opgeruimd wanneer meer dan 25 m3 grond ernstig verontreinigd is.

Inspraak

Voordat een besluit over sanering wordt genomen, kunnen bewoners, omwonenden en milieugroepen hun mening geven. Tegen het besluit zijn bezwaar en beroep mogelijk. Als bewoner van een stuk vervuilde grond kun je het beste met andere betrokken bewoners een bewonersgroep oprichten. Een centrum voor opbouwwerk in de regio kan je daarbij helpen.

Vergoedingen bij sanering

Bij ernstige bodemverontreiniging is het vaak moeilijk om een huis tegen een redelijke prijs te verkopen. De overheid heeft daarom de bewonersregeling gemaakt: wanneer de woning onverkoopbaar is vanwege ernstige bodemvervuiling is de gemeente onder bepaalde voorwaarden verplicht de woning te kopen tegen een redelijke prijs.

Ook als een sanering schade veroorzaakt aan bijvoorbeeld tuinen en schuurtjes van omwonenden kunnen zij in aanmerking komen voor schadevergoeding.

Meer informatie

• Kijk voor meer informatie over gezondheid op Gezond in en om huis.
• Denk je gezondheidsklachten te hebben door bodemvervuiling, ga dan naar je huisarts.
• De omgevingsdienst in jouw stad of regio vind je via Omgevingsdienst.
• Voor een second opinion over gezondheidsrisico's, en voor vragen over bodemonderzoek kun je terecht bij sommige wetenschapswinkels van universiteiten.
• Informatie over beleid rond bodemsanering is te vinden bij de Rijksoverheid.
• Een bewonersgroep oprichten? Informatie is onder andere verkrijgbaar bij Klantenplatform.
• Neem met vragen over een ondergrondse olietank in de tuin contact op met de gemeente.