Antifouling is de verzamelnaam voor alles wat je doet om je boot aangroeivrij te houden. Het is ook de naam van de verfsoort waar je op deze pagina meer over leest. Vaar je alleen in zoet water? Dan kun je prima een milieuvriendelijk alternatief gebruiken in plaats van antifouling met milieubelastende koper of zink. Ook in zout water werkt een milieuvriendelijk alternatief wanneer je tussendoor schoonmaakt. Gebruik bijvoorbeeld gladde non-stick coating of een folie met vezeltjes, en borstel of spuit je boot schoon. Kun je niet zonder antifouling in jouw situatie? Gebruik de verf dan verstandig.

Tips voor milieuvriendelijk bootonderhoud

Hoe werkt antifouling?

Antifouling is een speciale verf om aangroei van algen, wier en schelpen tegen te gaan. De meest gebruikte 'zelfslijpende' antifouling komt langzaam los tijdens het varen en bevat koperhoudende biociden en zink. Ook als de boot stilligt komt er koper in het water terecht. Er is ook zelfslijpende verf met alleen zink. Niet alleen de aangroei laat los, ook koper en zink eindigen in het water. Dit is giftig voor planten en dieren, en ook voor zwemmers. In veel Nederlandse plassen en rivieren zijn de concentraties koper en zink boven de wettelijke norm.

Alternatieven voor antifouling(verf)

Voor boten die in zoet water liggen zijn er oplossingen zonder antifouling(verf). Dat varieert van je boot uit het water halen tot andere coatings gebruiken. Ook in zout water kun je kiezen voor een milieuvriendelijke manier van aangroei weren. Welk alternatief voor jou geschikt is, hangt af van je ligplaats, vaargebied, gebruik en jouw type boot. De aangroei verschilt per haven en vaargebied, en zelfs van jaar tot jaar.

Hoe goed werkt het alternatief?

De meeste alternatieven gaan lang mee, maar vragen ook om een behoorlijke investering. Die investering wil je natuurlijk alleen doen, als het goed werkt. In 2019 zijn een aantal bekende alternatieven voor antifouling getest in opdracht van de Nederlandse overheid. In bovenstaand plaatje 'Voorkom vervuiling in je kielzog' (klik hier om in te zoomen) vind je per type product hoe goed deze werkt tegen aangroei. Je kunt zien dat alle geteste milieuvriendelijkere producten op zoet water een goed alternatief zijn voor antifouling met koper en/of zink. Vaar je vooral in zout water, dan werken de meeste alternatieven in combinatie met schoonmaken even goed of zelfs beter dan koper- en zinkhoudende antifouling.

Droog stallen

Je krijg aangroei als je boot stilligt. In een donker boothuis is de aangroei al minder. Wanneer je je boot boven water stalt is er natuurlijk helemaal geen aangroei. Dat kan met een bootlift, op een trailer of (in de toekomst in Nederland) bij een zogenaamde dry stacking jachthaven.

Hoewel een boottrailer vaak een duurdere optie is kun je kosten besparen door bijvoorbeeld een tweedehands boottrailer te kopen. Ook een bootlift is een van de duurdere opties voor antifouling. Dit komt onder andere door de montagekosten, het onderhoud en soms doordat je een vergunning moet aanvragen. Maar de bootlift heeft naast het voorkomen van aangroei een hoop voordelen, zoals gemak bij in- en uitstappen en bij onderhoud aan de boot.

Non-stick, foul release of harde coating

Non-stick of foul release coating is een coating op basis van bijvoorbeeld epoxy (tweecomponentenlak) of siliconen met een hard en glad oppervlak, waardoor aangroei minder goed hecht en makkelijk verwijderd kan worden. Op zoet water werkt het middel goed. Op zout water werkt het in combinatie met afspuiten of schoonborstelen ook goed.

Harde coatings gaan vaak lang mee. Een zeer harde coating moet door een bedrijf worden aangebracht en wordt soms in combinatie met schoonmaken als systeem aangeboden. De kosten voor het schoonmaken zijn in de infographic niet meegerekend. 

Op varendoejesamen.nl/antifouling lees je meer over alternatieven en vind je een overzicht van merken.

Hoe check je het etiket van milieuvriendelijke alternatieven?

• Koop geen middelen met koper of zink.
• Koop geen coating waar het woord biocide, aangroeiwerend, zelfslijpend, eroderend, polijstend of zelfschurend op staat.
• Koop geen middelen met perfluor- of tinverbindingen.
• Gebruik alleen middelen waarbij de tekst ‘voor niet-professioneel gebruik’ op het etiket staat.
• Let op woorden als non-stick of foul release coating: deze zijn een goede aanwijzing dat het een milieuvriendelijk middel is. Maar let daarnaast ook op de punten hierboven en ga af op het etiket van het blik, niet op website-teksten.

Ultrasoon in combinatie met harde- of foul release coating

Een ultrasoon systeem combineer je voor een optimale werking met een harde- of foul release coating. Dit zorgt voor nóg minder aangroei doordat ultrasone geluidsgolven de romp laten trillen. Daardoor kunnen organismen lastig hechten aan het onderwaterschip. Een ultrasoon systeem heeft eenmalig hogere aanschafkosten dan de meeste andere alternatieven voor antifouling, maar gaat erg lang mee. Je kunt er tot tien jaar mee doen en het kleinste ultrasone systeem is vaak al geschikt voor boten tot en met 10 meter. 

Folie of wrap om je boot

Een relatief nieuw alternatief voor aangroeiwerende verf of antifouling is een zelfklevende folie met kleine vezeltjes erop (3 mm lang) dat als een ‘wrap’ om de romp van het schip wordt aangebracht. Schelpen en wat grotere algen kunnen zich daar niet aan vasthouden. De kosten voor aanbrengen en verwijderen kunnen hoger uitvallen dan bij andere vormen van antifouling. Dit komt onder andere doordat de wrap door een bedrijf wordt aangebracht. In de infographic zijn de kosten voor het aanbrengen meegerekend. In zoet water werkte de getest wrap goed. Vaar je vooral in zout water? Tussendoor schoonmaken is dan nodig, je haalt de aangroei er makkelijk af. Er zijn verschillende folies of wraps op de markt. Zoek op 'antifouling folie' of 'antifouling wrap' om een bedrijf te vinden.

Vetten

Vetten kunnen in een dunne laag op het onderwaterschip aangebracht worden. Organismen hebben hierdoor geen grip op de scheepshuid, waardoor ze niet aangroeien. Het is een goedkoop product. Nadeel is dat het snel van de scheepshuid slijt, dus maar korte tijd werkt, en het raakt beschadigd door hijsbanden waarmee het schip in het water gelaten wordt. Verder is het schip erg glad, wat met hijsen het risico oplevert dat de hijsbanden wegglijden. Check bij de jachthaven of ze een boot met vet accepteren in de kraan, of er extra geld voor vragen. Vetten kunnen natuurlijk zijn (schapenvet bijvoorbeeld), of synthetisch (zoals een soort vaseline). Over de milieubelasting van het vet dat in het water belandt, is nog niks bekend.

Blauwe Vaantje voor milieubewuste schippers

Wil jij laten zien dat je vaart met aandacht voor het milieu en dat je je inzet voor behoud van onze natuurgebieden? Dan kun je het Blauwe Vaantje aan je mast vastmaken. Je moet wel een paar duurzame gedragsregels ondertekenen, onder andere dat je de meest milieuvriendelijke onderhoudsproducten gebruikt. Op de website van de Blauwe Vlag kan je de intentieverklaring ondertekenen en daarna krijg je het Blauwe Vaantje thuisgestuurd.

Toch antifouling? Goed gebruiken

Kun je niet helemaal zonder antifouling, gebruik het dan op de juiste manier. Lees hieronder de tips.

Tips voor verstandig gebruik antifouling

Vragen over antifouling

Meer over antifouling en milieuvriendelijk bootonderhoud

• Neem een kijkje op de website van Varen doe je Samen
• Resultaten van praktijktest met milieuvriendelijke alternatieven op boten.
• Bel met de helpdesk van Varen doe je Samen: 085–4852121