• Onze woordvoerder is bereikbaar via de perstelefoon: 06 81166214 (alleen voor journalisten).
• De laatste persberichten vind je op de pagina Persberichten.

• Heeft jouw organisatie of bedrijf interesse in samenwerking? Lees meer over samenwerken met Milieu Centraal. Je kunt ons bereiken via telefoonnummer 030 2305070 of dit contactformulier invullen. 
• Ben je voor je bedrijf op zoek naar advies of informatie? Dan kun je beter terecht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (088 0424242), die onder meer duurzame initiatieven ondersteunt. De helpdesk is bereikbaar.
• Wil je organisatie of bedrijf nieuwe informatie onder de aandacht brengen van Milieu Centraal? Je kunt ons bereiken via telefoonnummer 030 2305070 dit contactformulier invullen of je voorstel mailen naar info@milieucentraal.nl.

• Wil je het energielabel van je huis checken? Kijk op zoekjeenergielabel.nl.
• Voor andere vragen kun je terecht bij de helpdesk voor het energielabel via helpdesk@energielabel.nl of via 0800-0808 (openingstijden telefonische helpdesk: maandag t/m donderdag 8.00 tot 18.00, vrijdag 8.00 tot 17.00).
• Of lees onze uitleg over het energielabel voor woningen.

• Voor vragen over de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE) kun je kijken op de website van RVO of bellen naar RVO op 088-0424242. Op de website van RVO vind je een Stappenplan voor de aanvraag en Maatregelenlijsten.
• Antwoorden op veelgestelde vragen vind je ook op onze webpagina over de Subsidie voor isolatie.

Zoek je iemand die je persoonlijk advies kan geven over energie besparen? Bijvoorbeeld iemand die thuis langskomt en ter plekke kan adviseren, of kan helpen met kleine maatregelen aanbrengen (zoals een brievenbosborstel of folie achter de radiator)?

Kijk dan op Hulp bij energie besparen. Je leest waar je een energiecoach of professionele adviseur kunt vinden. En met de handige tool die daar staat vind je snel een energiecoach bij jou in de buurt.

Het antwoord op duizenden duurzame vragen vind je vaak al op milieucentraal.nl. Daarnaast hebben we voor maatadvies speciale tools en apps gemaakt om je verder te helpen.

• Ontdek wat jij kan doen op deze site
• Bekijk onze tests, tools en apps 
• Gebruik dit contactformulier

Praat mee op social

Milieu Centraal is aanwezig op Facebook, Instagram en Twitter. We luisteren en reageren als je je mengt in het gesprek bij posts of een DM of bericht stuurt.

Onze webredactie is benieuwd naar je verbetering of suggestie voor de website. Zie je een typfout of vind je een stuk tekst niet duidelijk? Werkt een link niet meer? Leg uit over welke pagina het gaat via dit  contactformulier. Het webteam gaat dan voor je aan de slag.

• Lees onze spelregels en copyrights
• Afbeeldingen zijn niet toegestaan om te hergebruiken
• Stuur verzoeken voor gebruik van infographics van Milieu Centraal naar info@milieucentraal.nl

Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal geeft consumenten duurzame tips, adviezen en inzichten. Lees meer over wie we zijn, hoe we werken en ontdek welke duurzame stap jij kunt zetten. 

Milieu Centraal is opgericht om feiten van fabels te scheiden. Alle inzichten, tips en adviezen worden zorgvuldig onderbouwd in onze kennisbasis. Hierin bundelen onze onderzoekers alle beschikbare (wetenschappelijke) informatie over een onderwerp en leggen de conclusies voor aan bedrijven, branches en maatschappelijke organisaties. 

Milieu Centraal wordt voor een groot deel gefinancierd door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Economische Zaken en Klimaat (EZK). De overheid heeft geen zeggenschap over de inhoud van de adviezen van Milieu Centraal. Daarnaast ontvangt de onafhankelijke stichting inkomsten uit samenwerkingen met bedrijven en branchepartijen. Samenwerking met bedrijven is altijd op basis van het leveren van onafhankelijke content en validatie van content, geen promotie.

Een hybride warmtepomp is een kleine warmtepomp die met je cv-ketel samenwerkt. Daardoor verbruik je minder aardgas. De warmtepomp werkt op stroom en haalt warmte uit de buitenlucht of ventilatielucht om je huis mee te verwarmen. Op veel dagen zorgt de warmtepomp voor de warmte in huis. De cv-ketel springt bij als het heel koud is of als het huis snel warm moet worden. De cv-ketel zorgt ook voor warm tapwater. Een hybride warmtepomp kan in vrijwel ieder huis. Je hebt er wel meer aan als je je woning tegelijk beter isoleert. 

Een hybride warmtepomp kost ongeveer 6.000 euro inclusief installatie. Met een nieuwe cv-ketel erbij ben je zo'n 8.000 euro kwijt. De bedragen gelden voor een hybride warmtepomp met een vermogen van 4 kW. Dit vermogen is in de meeste woningen voldoende. Bovendien is er een aantrekkelijke subsidie waarmee je ongeveer de helft van de kosten kan terugkrijgen. En verder gaat je energierekening omlaag met een hybride warmtepomp. Ontdek meer over de kosten en subsidie, en hoeveel je op je energierekening bespaart.

Een hybride warmtepomp haalt energie (warmte) uit de buitenlucht of ventilatielucht. De pomp verbruikt stroom maar kan door de ‘gratis’ warmte uit de lucht meer warmte leveren dan de stroom die hij verbruikt: van 1 kWh stroom maakt hij 3,5 tot 5 kWh warmte. Daardoor ga je besparen op je energieverbruik. Omdat je ook minder aardgas gaat verbruiken, gaat je CO2-uitstoot voor verwarming en warm water gemiddeld met 30 procent omlaag. En de CO2-winst wordt steeds groter als in de toekomst de stroom groener wordt door meer zon- en windenergie.

Ja, een hybride warmtepomp kan altijd. Hij werkt namelijk samen met je cv-ketel. De cv-ketel springt bij als het heel koud is buiten, of als je huis snel warm moet worden. Milieu Centraal raadt wel aan om bij een hybride warmtepomp te kijken naar de isolatie van je huis. Je haalt meer uit een hybride warmtepomp als je huis beter geïsoleerd wordt.

Er bestaan ook volledig elektrische warmtepompen. Daarbij heb je geen cv-ketel meer. Niet elk huis is geschikt voor zo'n volledig elektrische warmtepomp, daarvoor heb je goede isolatie nodig.

Weten of je huis geschikt is voor een hybride of volledige warmtepomp? Doe het Advies op Maat over warmtepompen.

Misschien heb je er al over gehoord: de regering wil dat we onze huizen duurzamer gaan verwarmen. Daarom hebben ze voorgesteld om efficiëntere verwarming vanaf 2026 verplicht te stellen. De verplichting geldt op het moment dat je de cv-ketel vervangt door een nieuwe cv-ketel: daar moet dan minimaal een hybride warmtepomp bij geplaatst worden. 

In plaats van een cv-ketel met hybride warmtepomp, mag je ook kiezen voor een volledig elektrische warmtepomp. Dat is een slimme keuze als je huis goed geïsoleerd is. Zonder goede isolatie kan je beter geen volledig elektrische warmtepomp nemen. Komt er de komende jaren een warmtenet in jouw straat? Dan kan je daarop aangesloten worden.

Let op: de plannen worden de komende tijd verder uitgewerkt. Het kan dus nog veranderen.

Ook als je in een huurwoning woont of te maken hebt met een VvE, zijn er mogelijkheden om een warmtepomp te nemen. Lees op Verbeterjehuis.nl wat je kunt doen.

Soms kun je ook koelen met een warmtepomp die de lucht als bron gebruikt: de buitenunit werkt dan als een airco. Weet wel dat het veel energie kost en dat je er niet te hard mee kunt koelen. Daarnaast moet ook je verwarming geschikt zijn: er bestaat bij koelen namelijk een risico op condensvorming. Standaard radiatoren zijn hier niet geschikt voor.

Met een volledig elektrische warmtepomp met bodembron is het mogelijk om ‘passief’ te koelen. Als je dit slim doet, kost het weinig energie. Diep in de bodem is het altijd zo’n 12 graden. Het water dat door je verwarming rondgepompt wordt, koelt daardoor af, waardoor ook de temperatuur in huis omlaag gaat. Het heeft nóg een voordeel om op warme dagen te koelen met de bodemwarmtepomp: de bodembron warmt een beetje op, waardoor hij in de winter meer warmte kan afgeven. Ook hier geldt dat je afgiftesysteem geschikt moet zijn.

Een airco als verwarming is een (soort) warmtepomp, waarbij warme lucht de kamer in wordt geblazen. Je verwarmt dan één ruimte, niet je hele huis.

Dit is een energiezuinige manier van verwarmen. Let op: dit geldt alleen voor airco’s met het zuinigste energielabel A+++ en niet voor mobiele airco’s. Maar vergeet niet dat de airco in de zomer een echte stroomslurper is, en dat koelen met de airco juist duurder is. Je huis koel houden door goede isolatie, goede zonwering en ’s nachts de ramen en deuren openzetten is veel goedkoper en klimaatvriendelijker.

Een warmtepomp haalt de warmte meestal uit de buitenlucht, maar kan ook een andere bron voor warmte hebben. Zoals warmte uit de bodem, of uit speciale zonnepanelen op het dak (PVT-panelen). Je hebt dan geen buitenunit met een ventilator nodig. Woningen met mechanische ventilatie zijn geschikt voor een ventilatiewarmtepomp. Deze warmtepomp haalt warmte uit de lucht die afgezogen wordt, en gebruikt die voor het verwarmingswater of warm water in je keuken en badkamer. Ook zijn er typen die uit één apparaat bestaan die je binnen of buiten neerzet: een monoblock-warmtepomp. 

Bekijk het volledige overzicht van alle soorten warmtepompen: van bodem-waterwarmtepomp tot PVT-panelen, en ontdek de voor- en nadelen van elk type warmtepomp.

Een set van 10 zonnepanelen kost gemiddeld 7.500 euro inclusief installatie (prijs december 2022). De prijs is zonder btw, die betaal je vanaf 2023 namelijk niet meer als je zonnepanelen koopt.

Je gaat meteen besparen op je energierekening door de groene stroom die je zelf opwekt. Gemiddeld bespaar je 1.000 euro per jaar gedurende de levensduur van de zonnepanelen (ongeveer 25 jaar).

Als je in 2023 zonnepanelen koopt, profiteer je nog tot het einde van 2024 van 100 procent salderen. Daarna wordt dit elk jaar wat minder. De eerste jaren is de opbrengst in geld dus het hoogst. Stel: in 2023 koop je 10 zonnepanelen. Dan verdien je de zonnepanelen in 8 jaar terug.

Hoe zit dit precies? Met zonnepanelen ga je je eigen groene stroom opwekken. Ongeveer 30 procent van die stroom gebruik je meteen zelf, bijvoorbeeld als de wasmachine draait terwijl de zon op je zonnepanelen schijnt. De rest van de stroom lever je terug aan het elektriciteitsnet. Door de salderingsregeling mag je de stroom die je krijgt van het net wegstrepen tegen de stroom die je teruglevert (dat heet salderen). Je krijgt hiervoor dezelfde prijs. Deze regeling wordt waarschijnlijk vanaf 2025 afgebouwd. Je kunt dan elk jaar iets minder salderen. De opbrengst in geld van je zonnepanelen wordt dan elk jaar iets lager.

Precies weten hoe het werkt? Kijk op Salderingsregeling voor zonnepanelen 

In het voorjaar en de zomer is de opbrengst van zonnepanelen het hoogst. Maar ook in het najaar en de winter leveren ze nog behoorlijk wat stroom. Ook op dagen dat het bewolkt is, leveren je zonnepanelen stroom, al is de opbrengst dan lager.

Verder hebben zonnepanelen de hoogste opbrengst als ze op het zuiden gericht staan met een helling van 30-45 graden: een set van 10 zonnepanelen op het zuiden levert per jaar gemiddeld 3.500 kWh stroom. Maar ook op het oosten of westen brengen de zonnepanelen voldoende op. En combineer je beide richtingen in een oost-westopstelling, dan heb je ’s ochtends én 's middags meer opwek van stroom dan bij een zuid-opstelling (en geen piek midden op de dag). Hiermee spreid je de stroom die je opwekt beter over de dag waardoor je zelf meer kan gebruiken. Dat is gunstig voor je energierekening als de salderingsregeling afloopt. En het voorkomt pieken op het elektriciteitsnet.

Meer weten over het dak en de opbrengst? Kijk op Hoe geschikt is je dak.

De energierekening bestaat uit:

• een deel vaste kosten voor je energiebedrijf
• een deel variabele kosten voor het leveren van stroom, gas en/of warmte
• een deel vaste netbeheerkosten
• en een deel vermindering energiebelasting.

De vaste kosten worden vastgesteld door het energiebedrijf. Dit zijn kosten voor het contract met jouw energiebedrijf en de administratie. Dit heet vastrecht of vaste leveringskosten. De verschillen per energiebedrijf zijn groot.

De kosten voor stroom, gas en warmte worden berekend op basis van je verbruik (in kWh of m3) en het tarief van jouw energiebedrijf. Het energiebedrijf stelt zelf dit variabele leveringstarief vast. Je kunt hierop besparen door te isoleren, slimmer te verwarmen en zuinige apparaten te gebruiken.

De netbeheerkosten zijn de kosten voor je aansluiting, de meter en het transport van energie. Netbeheerkosten worden ook wel netwerkkosten of capaciteitstarief genoemd. De netbeheerder kun je niet zelf kiezen: de regio waar je woont, bepaalt welke netbeheerder je hebt.

De vermindering energiebelasting is een vast bedrag dat ieder huishouden terugkrijgt van de overheid.

Je kunt het tarief voor een kubieke meter (m3) gas en een kilowattuur (kWh) stroom voor 1 of meer jaren vastzetten (vast contract). Maar je kunt ook kiezen voor een variabel tarief (variabel contract). Bij een variabel contract kan het energiebedrijf de prijs elk kwartaal of half jaar verhogen of verlagen. Het is moeilijk om vooraf te bepalen welk contract voordeliger is, omdat je niet weet of de prijs gaat dalen of stijgen. Als de prijs stijgt, is een vast contract voordeliger. Als de prijs daalt, is een variabel contract juist gunstig. Lees meer over de verschillende contracten.

De energieprijzen zijn het afgelopen jaar hard gestegen. Dat komt doordat er veel meer vraag is naar aardgas dan verwacht. En tegelijkertijd is het aanbod en de voorraad aardgas op dit moment wat kleiner dan anders. Daardoor is gas veel duurder geworden. De stroomprijs stijgt mee omdat veel elektriciteitscentrales aardgas verbruiken.

Of je veel van de prijsstijging merkt, hangt af van je energiecontract. Voor mensen met een variabel contract betekent het dat de prijzen - en dus de energierekening - in elk geval vanaf 1 januari 2022 flink omhoog zijn gegaan. Mensen met een vast contract gaan meer betalen zodra het contract afloopt. Het hangt dus van de einddatum van je contract af wanneer je er iets van merkt. Lees hierover meer op Energieprijzen: jouw situatie.

Het is moeilijk te zeggen wat voor jou nieuwe stroomprijs per kilowattuur en gasprijs per kubieke meter wordt. Maar met de hogere gas- en stroomprijzen levert het nóg meer op om je huis goed te isoleren. Lees alles over isoleren.

Is je energierekening flink gestegen en wil je weten waar je op kunt besparen? Kijk dan hoe je je gas- en stroomverbruik omlaag kan brengen. Het kan al flink schelen als je de verwarming uitzet in kamers waar je niet bent en de deuren in huis dicht houdt. Of om apparaten bewuster te gebruiken: zet bijvoorbeeld de vaatwasser om de dag aan en hang de was op een rek te drogen. Bekijk alle Snelle bespaartips.

Kijk ook of je de isolatie van je huis kan verbeteren. Met goede isolatie hou je de kou buiten en de warmte binnen. Dat scheelt flink in je gasverbruik. Op Alles over isoleren lees je hoeveel je met goede isolatie kan besparen. Je kan ook kijken of je huis geschikt is voor een warmtepomp: daarmee bespaar je op gas. En met zonnepanelen wek je je eigen stroom op.

Ongeveer 80 procent van de lucht die we inademen, bestaat uit onschadelijke stikstof (N2). Er zijn ook verbindingen met stikstof die wél schadelijk kunnen zijn, zoals ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx).

Als er te veel reactieve stikstofverbindingen, zoals ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx), in de omgeving terecht komen is dat slecht voor de natuur. Het zorgt ook voor luchtvervuiling, wat slecht is voor de gezondheid.

Je kunt minder schadelijke stikstofuitstoot veroorzaken door op je autogebruik te letten en vaker plantaardig te eten.

De Nederlandse stikstofuitstoot is relatief de hoogste van Europa. In Nederland is weinig ruimte en liggen wegen, landbouw en natuurgebieden dicht op elkaar. Daarom moet er iets gebeuren om de stikstofuitstoot te verminderen. Te veel schadelijke stikstof is slecht voor de natuur en stikstofdeeltjes inademen kan slecht zijn voor de gezondheid.

De ISDE is een landelijke subsidie voor isolatiemaatregelen. Je krijgt deze subsidie als je 1 of 2 isolatiemaatregelen neemt, maar alleen als je het werk laat uitvoeren door een professioneel bedrijf. Je krijgt dus geen subsidie als je de isolatie zelf aan brengt (doe-het-zelf). De subsidie is een vast bedrag per vierkante meter. Als je 2 maatregelen neemt, krijg je een hoger bedrag per maatregel dan voor 1 maatregel. 

Je vraagt de subsidie aan bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) ná het uitvoeren van de maatregelen. Verdiep je voordat je begint dus goed in de voorwaarden. Die vind je op Subsidie voor isolatie.

Er zijn ook gemeenten en provincies die subsidie geven voor isolatie. Deze mag je combineren met de landelijke subsidie. Ook hiervoor gelden voorwaarden. Kijk in de Energiesubsidiewijzer voor een overzicht van alle regelingen in jouw woonplaats.

Nee, de ISDE-regeling geldt niet voor isolatiemaatregelen die je zelf uitvoert. Je krijgt dus geen subsidie voor doe-het-zelven. Maar door het zelf te doen bespaar je wel flink op de kosten. En de besparing op je energierekening hetzelfde als wanneer je een isolatiebedrijf inschakelt.

Er zijn wel gemeentes die een tegoedbon geven voor isolatiemaatregelen. De bon kan je aanvragen bij het energieloket van jouw gemeente. Kijk in de Energiesubsidiewijzer of jouw gemeente meedoet aan de RREW-regeling. Check voor je begint met isoleren waarvoor je precies een tegoedbon kan krijgen.

Voor het hoge subsidiebedrag per vierkante meter moet je binnen 24 maanden 2 maatregelen nemen. Dat kunnen 2 isolatiemaatregelen zijn (bijvoorbeeld dakisolatie en HR++ glas), maar je mag ook 1 isolatiemaatregel combineren met een volledige of hybride warmtepomp, zonneboiler of aansluiting op een warmtenet. Meer informatie over de combinaties en de voorwaarden vind je op Subsidie voor isolatie. Daar lees je ook hoe hoog de subsidie is, en hoeveel vierkante meter je minimaal moet isoleren voor de subsidie.

Ja, ook eigenaren van woonboten kunnen ISDE-subsidie aanvragen. Een vereiste is dat de woonboot een vaste eigen ligplaats heeft met een eigen walaansluiting voor stroom, drinkwater en riolering. Heeft je woonboot geen vaste ligplaats en walaansluiting, dan kom je niet in aanmerking voor ISDE subsidie.

Ja, ook eigenaren van een woonwagen kunnen ISDE-subsidie aanvragen. Een vereiste is dat de woonwagen een vaste standplaats heeft en een eigen aansluiting voor stroom, drinkwater en riolering. Heeft je woonwagen geen vaste staplaats en aansluitingen, dan kom je niet in aanmerking voor ISDE subsidie.

De ISDE-subsidie loopt tot 2030. Ieder jaar komt er een nieuw budget beschikbaar. In 2023 is ongeveer 350 miljoen euro subsidie beschikbaar voor isolatiemaatregelen, zonneboilers, (hybride) warmtepompen en aansluitingen op een warmtenet. Mocht dit budget al voor het einde van het jaar opraken, dan is het nog steeds mogelijk om subsidie te krijgen. Je moet dan wel langer op het geld wachten. Als jouw subsidieaanvraag afgewezen wordt omdat de subsidiepot leeg is, dan heb je het recht om binnen 12 maanden na de afwijzing dezelfde subsidieaanvraag opnieuw in te dienen. Je kunt dan alsnog subsidie krijgen uit het nieuwe budget van volgend jaar.

Het woord biodiversiteit komt van bio (leven) en diversiteit (verscheidenheid). Biodiversiteit is de verscheidenheid van ál het leven op aarde: van zoogdieren tot planten en bomen, en van bacteriën en schimmels tot vogels. De bekendste uitleg van biodiversiteit is 'soortenrijkdom': het aantal verschillende soorten in een bepaald gebied. Alle soorten tellen mee. Biodiversiteit kan ook gaan over de rijkdom aan verschillende ecosystemen én de genetische verschillen binnen soorten. Je kunt inzoomen op biodiversiteit dichtbij huis of kijken naar de hele wereld.

Ja, want alle soorten hebben hun eigen rol in de natuur en zorgen samen voor balans. Een gebied met een rijke biodiversiteit kan plagen en verstoringen beter opvangen. Als soorten verdwijnen of een invasieve soort de overhand krijgt kan alle natuur in een gebied uit balans raken. Er kan dan een domino-effect optreden: één soort valt om en daardoor verdwijnen ook andere soorten. En uiteindelijk is dit ook voor ons mensen problematisch omdat we afhankelijk zijn van de natuur voor ons eten, drinken en een veilige woonplek.

Geef natuur de kans om weer op te leven en de balans te herstellen. Dat kan dichtbij; door de juiste planten en bomen te laten groeien rond je huis, en door kwetsbare planten- en diersoorten te beschermen en te ondersteunen. En wereldwijd; door te letten op de indirecte impact van de dingen die je doet of koopt. Sommige producten veroorzaken meer milieuschade dan andere. Zo kun je duurzame keuzes maken voor je eten en drinken en voor je kleding, bijvoorbeeld met behulp van keurmerken.

De biodiversiteit in de wereld gaat hard achteruit. Dat komt doordat mensen op grote schaal leefgebied innemen en versnipperen met landbouw, stedenbouw en infrastructuur. We jagen en vissen niet op een duurzame manier, waardoor lokale dierenpopulaties het niet aankunnen. En we verontreinigen de natuur met onder andere bestrijdingsmiddelen. Daarbij zijn er ook nog de gevolgen van klimaatverandering. Door deze oorzaken gaat biodiversiteit op veel plekken achteruit. Kwetsbare soorten verdwijnen en sommige soorten vormen juist een plaag.

Ecologen (natuuronderzoekers) meten op verschillende manieren en op allerlei niveaus biodiversiteit. Op die manier vullen de onderzoeken elkaar aan. Je kunt biodiversiteit meten door te kijken naar soortenrijkdom aan planten en dieren, maar ook naar hoe groot lokale populaties zijn of in welke aantallen planten en dieren wereldwijd voorkomen. Het gebied kan de hele aarde omvatten, maar ook alleen je dak of gevel. Het gaat bijvoorbeeld om de diversiteit tussen soorten ecosystemen en tussen soorten en hoeveelheden dieren, planten en micro-organismen. Gebieden met hoge biodiversiteit bevatten veel verschillende soorten, gebieden met lage biodiversiteit hebben weinig verschillende soorten. Hoe je het ook meet, helaas hebben alle metingen één conclusie: de biodiversiteit neemt wereldwijd af.

Afgelopen eeuw steeg de temperatuur op aarde met gemiddeld 1 graad. In Nederland heeft het KNMI bijna 2 graden stijging gemeten tussen 1906 en 2017.

Nee, er waren eerder ijstijden en warme periodes met gevolgen voor het leven op aarde. Nieuw is wel dat de opwarming van de aarde grotendeels door activiteiten van mensen komt en nauwelijks door natuurlijke gebeurtenissen.

Broeikasgassen zoals CO2, methaan en lachgas regelen de temperatuur op aarde. De gassen houden warmte als een deken vast en de temperatuur stijgt omdat die 'deken' dikker wordt. Vooral de grote hoeveelheid CO2 in de lucht is een probleem. De hoeveelheid CO2 in de lucht stijgt doordat mensen fossiele brandstoffen zoals olie en gas verbranden.

Praktisch alle wetenschappers zien de link tussen menselijk handelen en klimaatverandering: mensen verbranden massaal fossiele brandstoffen --> veel meer CO2 in de lucht --> aarde warmt op --> nadelige gevolgen zoals extremer weer en stijgende zeespiegel.

Dat hangt ervan af. In het slechtste scenario van het IPCC stijgt de temperatuur deze eeuw met 5 graden. Dat zou rampzalig zijn. Een veilig scenario is maximaal 1,5 tot 2 graden opwarming. Dat kan alleen als het lukt om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te beperken.

Gangbare landbouw voor voedselproductie heeft verschillende gevolgen voor milieu en klimaat. Dat zijn: klimaatverandering, schaarste in (fossiele) grondstoffen, slechte bodemkwaliteit, verminderde biodiversiteit en vervuiling en tekort aan water.

Deze landbouwmethode zorgt ook voor de meeste schade aan milieu en klimaat, vergeleken met geïntegreerde landbouw, biologische, biologisch-dynamische en kringlooplandbouw. Check ook 5 landbouwmethoden op een rij.

Nee. Nederland kan niet zelfvoorzienend zijn (of worden) in voedsel. Zelfs niet als we stoppen met voedsel exporteren, of allemaal vegetarisch gaan eten. Voor onze nationale voedselconsumptie is namelijk twee keer meer landbouwgrond nodig, dan Nederland heeft. Dit is misschien verrassend omdat we heel veel voedsel exporteren (Nederland is na de VS wereldwijd de grootste exporteur). Maar die grote export komt mede doordat we voor die exportproducten veel grondstoffen en voedselproducten importeren.

Ja, dat maakt verschil. Landbouw, met name de intensieve methode, zet de biodiversiteit onder druk. Sommige landbouwmethoden ondersteunen juist de biodiversiteit in of op het land, en stimuleren de kwaliteit en het waterregulerend vermogen van de bodem.

Het keurmerk On the way to PlanetProof heeft enkele landbouwtechnieken met deze gunstige effecten opgenomen als keuzemaatregel. Biologische keurmerken (EU-biologisch, EKO en Demeter) stellen deze technieken verplicht. Wil je biodiversiteit en een gezonde, vruchtbare bodem bevorderen? Koop dan voeding met deze keurmerken. Bovendien, als meer mensen vaker biologische of anderszins duurzame producten kopen, stijgt de vraag en daarmee de zogeheten afzetmarkt. Dat geeft boeren het vertrouwen dat ze hun producten kwijt kunnen als ze overstappen op duurzame productie.

Belangrijk feit: biologisch produceren kost meer geld, maar een boer mag pas twee jaar na de start van zijn biologische productie, zijn producten als biologisch verkopen.

Wat van dichtbij komt, is zeker niet altijd duurzaam. In Nederland is het seizoen waarin je bepaalde groenten buiten kunt telen maar heel kort. Daarom worden veel groenten in verlichte en verwarmde kassen geteeld. Dat kost, per kilo product, erg veel energie. In andere klimaten kunnen die groenten vaak beter buiten groeien, zonder verwarming en licht. Voor het transport naar Nederland is wel energie nodig. De klimaat- en milieuschade van dat vervoer wordt altijd hoog ingeschat, maar in werkelijkheid valt die mee. Transport gebeurt namelijk in grote hoeveelheden tegelijk (in vrachtwagens); de klimaatschade daarvan is, per kilo product, kleiner dan die van groente uit kassen. Hetzelfde geldt voor vervoer van bulkproducten per schip. Daarom zijn sommige producten die van ver komen, duurzamer dan producten van dichtbij uit de kas. Dit geldt trouwens niet voor producten die omwille van korte houdbaarheid met het vliegtuig komen.

Het is een flinke uitdaging, maar volgens onderzoek kunnen we de biodiversiteit behouden en zelfs herstellen, mits we vanaf nu flink in actie komen. De acties moeten gericht zijn op behoud van de biodiversiteit en op verandering van de manier waarop we voedsel produceren. We gaan verlies van biodiversiteit tegen door meer bescherming en beheer van natuurlandschap, en door herstel van uitgeput land. Als we daarnaast ons voedingspatroon veranderen naar meer plantaardig en minder dierlijk eten, kunnen we ook biodiversiteit die al verloren ging, weer herstellen.

Nee, je moet meestal in actie komen. Een paar muizen kunnen makkelijk een plaag worden. Bekijk de tips tegen muizenoverlast.

Je kunt het horen als muizen in je huis knagen of lopen. Ook herken je het aan muizenkeutels en aangevreten voedselverpakkingen. De keutels zijn een halve centimeter lang en hebben een langwerpige, spitse vorm en donkere kleur.

Met een paar simpele maatregelen kun je muizen buiten houden. Zijn ze toch al binnen? Kijk hoe je ze op een veilige en milieuvriendelijke manier uit je huis kunt krijgen.

In huis kom je meestal huismuizen tegen. Maar je kunt ook ongewenst bezoek krijgen van ratten, bosmuizen en spitsmuizen. Hier kun je de verschillende soorten herkennen.

Een keurmerk voor duurzaamheid stelt eisen aan milieu, dierenwelzijn en/of sociale aspecten rondom mens & werk. Als de productie van bijvoorbeeld een voedselproduct aan die eisen voldoet, kan de producent gecertificeerd worden. Het keurmerk mag dan op de verpakking staan en de producent betaalt onkosten voor het beheer van het keurmerk; een keurmerk mag niet winstgevend zijn.

Bij een goed, betrouwbaar keurmerk controleert een onafhankelijke instantie of de producent voldoet aan de door de keurmerkeigenaar opgestelde eisen. In het beste geval wordt de controlerende instantie zelf ook gecontroleerd, door de Raad van Accreditatie. Dit is niet bij alle logo’s het geval en dat heeft gevolgen voor hoe betrouwbaar een beeldmerk is. In de Keurmerkenwijzer kun je checken of de controle goed geregeld is.

De Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal geeft informatie over zo'n 300 logo’s en plaatjes over duurzaamheid. Dat is handig als je bij de aankoop van een product wilt letten op milieu, dierenwelzijn of mensenrechten. De Keurmerkenwijzer laat zien hoe streng de duurzaamheidseisen zijn en hoe betrouwbaar het keurmerk is. Lees meer over hoe de Keurmerkenwijzer en scores.

De Keurmerkenwijzer beoordeelt keurmerken op basis van betrouwbaarheid en de duurzaamheidsambities voor milieu, dier en mens. Het is een meetlat om keurmerken en andere plaatjes op verpakkingen met elkaar te vergelijken. Topkeurmerken zijn er voor voeding en maken het makkelijker om een duurzamere keuze te maken. Binnen een productcategorie is een topkeurmerk namelijk de beste keuze.

Topkeurmerken stellen de hoogste eisen op het gebied van milieu, dierenwelzijn en mens & werk. Door deze producten te kopen, draag je bij aan het proces naar een duurzamere voedselketen. Lees meer over de Topkeurmerken. 

Als je iets tweedehands koopt hoeft er niks nieuws gemaakt te worden. Maak tweedehands je eerste keus! Dat scheelt bijna altijd grondstoffen, energie en afval. Naast milieuwinst betekent het ook winst voor je portemonnee.

Voor kleding en de meeste spullen is tweedehands een duurzame keuze. Soms is het beter om voor nieuw te gaan: bijvoorbeeld als je een koelkast nodig hebt. Dan is een energiezuinige nieuwe beter dan een oude energieslurper.

Online kun je bijna alles tweedehands vinden. Shop in je omgeving via sites, platforms en buurtgroepen of bezoek de dichtstbijzijnde kringloop- of vintagewinkel.

Door iets tweedehands te kopen ben je circulair bezig. Je gebruikt iets langer en voorkomt zo dat iets nieuw gemaakt moet worden. Het idee van circulair gaat over meer dan alleen tweedehands, namelijk dat er helemaal geen afval meer is omdat we alle grondstoffen kunnen hergebruiken.