Hoe belasten groenten en fruit het milieu?

Hoewel de impact van dierlijke producten meestal groter is, belasten ook fruit en groenten het milieu. Het verbouwen van groente en fruit, de verpakking en het vervoer: het kost allemaal veel energie en grondstoffen. Die energie komt vooral van fossiele brandstoffen (olie, kolen, gas). Daarbij komen broeikasgassen vrij en dat leidt tot klimaatverandering. Bovendien is er ruimte nodig voor de landbouwgrond: ruimte die soms ten koste gaat van de natuur. De teelt van dorstige gewassen in droge gebieden verergert de waterschaarste ter plekke.

Tips om groente en fruit te kiezen

Afwegingen voor groente- en fruit

Impact van teelt, verpakking en vervoer

Hoeveel energie uit fossiele brandstoffen er nodig is voor de teelt, het vervoer en de verpakking van een kilo groente of fruit, verschilt per soort, land van herkomst en seizoen. Hieronder volgen een paar inzichten die bepalen of de klimaatbelasting van een product hoger of lager uitpakt.

Klimaatbelasting bij teelt

Teelt in een verwarmde kas kost meer energie dan teelt op een akker (vollegrond), doordat in de kas energie voor warmte en licht wordt gebruikt. Kasteelt veroorzaakt daardoor meer uitstoot van CO2 per kilo product. Zo'n 10 procent van al het Nederlandse gasverbruik gaat naar de verwarming van kassen.

De Nederlandse glastuinbouw wil in 2050 een volledig duurzame energievoorziening hebben voor de kassen in Nederland. Daarom zet de sector onder meer in op energiebesparing, aardwarmte en warmte-krachtkoppeling (WKK). WKK maakt efficiënter warmte en elektriciteit uit aardgas, waardoor er minder aardgas nodig is. Dankzij WKK en aardwarmte in de glastuinbouw hebben producten uit de WKK-kas een lagere klimaatbelasting. In de winkel kun je niet zien uit wat voor een soort kas iets komt.

Impact van de verpakking

Het maken van verpakkingen kost energie en grondstoffen, dus dit belast het milieu. Een verpakking kan daarentegen ook milieuvoordeel hebben: het beschermt producten tegen beschadiging en bederf en voorkomt zo voedselverspilling. Meestal is de milieuwinst van het voorkomen van voedselverspilling veel groter dan de milieubelasting van een verpakking.

Kiezen voor los verkochte groente en fruit levert daarom alleen milieuvoordeel op als je het zonder beschadiging kunt vervoeren en snel opeet. En onnodige verpakkingen kun je ook vermijden, zoals appels op een piepschuimen of kartonnen schaal met plastic er omheen.

Vervoer naar de winkel

Bederfelijke en kwetsbare producten van een ander continent komen vaak per vliegtuig naar Nederland. Dat veroorzaakt erg hoge uitstoot van broeikasgassen, waardoor het transport overheerst in de totale milieubelasting van deze producten. Vervoer per vrachtwagen belast minder het klimaat dan vliegen. Vanuit Zuid-Europa komen veel producten over de weg naar Nederland.

Transport per boot is ook klimaatvriendelijker dan vliegen. Vooral stevigere producten die langer houdbaar zijn worden per boot vervoerd. Een kanttekening hierbij is dat bij bepaling van de klimaatimpact van vervoer per schip geen rekening is gehouden met de roetuitstoot van containerschepen.

Roet houdt net als CO2 warmte vast in de atmosfeer. Omdat er nog geen eenduidige wetenschappelijke resultaten zijn over de klimaatimpact van de roet, wordt dit nog niet meegenomen in beoordelingsmethodes van milieu-impact.

Klimaatbelasting door grondgebruik

Als een bestaand natuurgebied plaats moet maken voor landbouwgrond, komen broeikasgassen vrij. In de aanwezige vegetatie (bomen, planten) zit namelijk CO2 opgeslagen, die vrijkomt als de vegetatie verdwijnt. Dat zorgt voor klimaatverandering.

Voor de productie van groente en fruit is vruchtbare landbouwgrond nodig. Die is schaars. Door een groeiende wereldbevolking en welvaartsniveau wordt steeds meer natuurgebied omgezet in landbouwgrond. Hierbij gaat ook diversiteit aan planten en dieren verloren. Teelt die maar weinig kilo’s groente of fruit per hectare oplevert, is daarom belastender voor het milieu.

Teelt op potgrond

Potgrond bestaat voor een groot deel uit veen. In veen ligt koolstof opgeslagen dat bij gebruik vrijkomt als het broeikasgas CO2. Producten die geteeld zijn op potgrond, zoals aardbeien en vaak ook champignons, hebben daarom een hoge CO2-uitstoot. Tegenwoordig zijn er in Nederland steeds meer bedrijven die zwammen op koffiedik uit de horeca groeien en vaak ook de zwammen terugleveren aan diezelfde horecabedrijven. Heel circulair dus!

Biologisch, bestrijdingsmiddelen en waterstress

Biologische teelt scoort op verschillende milieuaspecten beter dan reguliere landbouw: kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen zijn verboden en op de akker is meer biodiversiteit. Anderzijds heeft biologische teelt vaak een lagere opbrengst, waardoor er meer landbouwgrond nodig is. Over de vraag of biologische landbouw beter is voor het klimaat lopen de resultaten van onderzoeken uiteen. Milieu Centraal kan daarom geen uitspraak doen over de totale milieu-impact van biologische landbouw ten opzichte van gangbare teelt. Lees meer over biologische producten.

Bestrijdingsmiddelen en de omgeving

Gebruik van bestrijdingsmiddelen zorgt in gebieden rond waar de planten groeien voor milieuverontreiniging en kan de gezondheid van de lokale bevolking schaden. Als je het belangrijk vindt dat minder synthetische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, kun je kiezen voor biologische producten of producten van On the way to Planet Proof. Het is ingewikkeld om iets te zeggen over bestrijdingsmiddelen van groente- en fruit uit verre landen. Dat komt omdat er onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar is over hoeveel middelen daar worden ingezet.

Waterstress: veel water voor fruit

Vooral voor fruitteelt is veel water nodig. Niet alleen de hoeveelheid water die nodig is voor de teelt bepaalt de impact, ook is het belangrijk of producten worden verbouwd in een gebied waar waterschaarste heerst. Vooral fruitsoorten als kiwi, mandarijn, sinaasappel en perzik dragen bij aan de impact door waterstress. Kasteelt heeft een lager waterverbruik dan teelt in de volle grond.

Meer informatie

• Ontdek meer tips voor milieubewust eten en drinken
• Op Veggipedia vind je handige info over bijna alle soorten groente en fruit.
• De groente- en fruitkalender (pdf): samengesteld op basis van informatie van Velt, aangevuld met inzichten van Bionext en het Voedingscentrum.