Bij bijna alles wat je doet komt het vrij. Je keuzes voor een energiezuinig huis, bewust eten en duurzaam vervoer maken veel verschil. Dat is belangrijk want broeikasgassen zorgen voor klimaatverandering.
Broeikasgassen zoals CO2 komen van nature voor in de atmosfeer en zorgen ervoor dat de warmte van de zon wordt vastgehouden. De laatste 250 jaar zijn er veel meer broeikasgassen in de atmosfeer gekomen. Die houden extra warmte vast, waardoor sinds 140 jaar de temperatuur stijgt. Lees meer over het (versterkte) broeikaseffect.
CO2-compensatie in het kort
-
01
CO2-uitstoot kun je het beste vermijden en verminderen. Voor uitstoot die je echt niet kunt vermijden, bestaat CO2-compensatie, ook wel klimaatcompensatie genoemd. Je CO2-uitstoot wordt dan via duurzame projecten gecompenseerd.
-
02
CO2-compensatie is geen oplossing voor het klimaatprobleem. Het verlaagt de uitstoot van CO2 niet, terwijl dat nodig is om klimaatverandering aan te pakken.
-
03
Het compenseren van CO2-uitstoot in projecten gebeurt vaak op één van drie manieren: CO2-uitstoot vastleggen, voorkomen of verminderen elders op de wereld. Lees meer over hoe de compensatie werkt.
-
04
Vaak kun je CO2-compensatie laten regelen of zelf regelen. Bij aankoop van een product of dienst kun je vaak een extra bedrag voor compensatie betalen, zoals bij een vliegreis. Je kunt ook zelf op zoek gaan naar aanbieders van compensatie, zo heb je meer controle over hoe jouw uitstoot wordt gecompenseerd. Lees meer over het regelen van CO2-compensatie.
-
05
Er zijn verschillende soorten compensatieprojecten waar je aan bij kunt dragen. Van bosaanplant tot installatie van duurzame kooktoestellen. De meeste projecten bevinden zich buiten Europa.
Eerst voorkomen, dan compenseren
Voorkomen is beter dan genezen, luidt het gezegde. Dat gaat ook op voor CO2-uitstoot. Om klimaatverandering tegen te gaan kun je het beste minder energie gebruiken, elektrisch gaan rijden (of de auto vaker laten staan) of minder met het vliegtuig reizen. Daarmee voorkom je de uitstoot van CO2 of andere broeikasgassen. Daarnaast kun je kiezen voor groene energie, bijvoorbeeld groene stroom van zonnepanelen of wind: die veroorzaakt bij op opwekking geen CO2-uitstoot. Compenseren vermindert de uitstoot van CO2 niet. Kijk dus eerst of je CO2-uitstoot kunt vermijden, voordat je aan CO2-compensatie denkt.
Je kunt zelf dus keuzes maken die jouw CO2-voetafdruk verkleinen. Zo draag je bij aan de strijd tegen klimaatverandering. Met deze 6 klimaatklappers verklein jij je CO2-voetafdruk.
Wat is CO2-compensatie?
Uitstoot die je compenseert, wordt (vaak in de toekomst) vastgelegd. Je zorgt ervoor dat er ergens anders minder CO2 wordt uitgestoten of CO2 uit de lucht wordt gehaald, om de uitstoot die jij maakt goed te maken. Onderaan de streep wordt uitstoot niet verminderd, terwijl juist dat nodig is om klimaatverandering tegen te gaan. Soms wordt het ook klimaatcompensatie genoemd, omdat het ook om andere broeikasgassen gaat dan CO2 alleen.
Er zijn verschillende manieren om je CO2-uitstoot te compenseren. Hieronder staan de 3 belangrijkste:
Lees meer over de verschillende soorten compensatieprojecten.
Credits
Compensatie wordt uitgedrukt in een zogenaamde credit. Met een credit claim je de reductie van 1 ton CO2 uitstoot (=1000 kg) . Bij de meeste aanbieders kun je ook minder dan 1 ton claimen; zij houden zelf een creditboekhouding bij.
Bij credits wordt een onderscheid gemaakt tussen twee soorten:
- verplichte credits: credits bedoeld voor bedrijven die verplicht zijn om hun uitstoot te verminderen. Sinds 2021 mogen deze bedrijven in de EU geen verplichte credits meer inzetten voor het behalen van de CO2-doelstellingen.
- vrijwillige credits: deze zijn bedoeld voor bedrijven en consumenten die op vrijwillige basis compenseren.
Let op: een credit is iets anders dan de verplichte emissierechten die voor energie-intensieve bedrijven gelden: dat zijn rechten om CO2 te mogen uitstoten.
Als consument kun je in theorie kiezen of je compenseert door het kopen van emissierechten, van verplichte credits of van vrijwillige credits. In de praktijk maken aanbieders van compensatie vooral gebruik van vrijwillige credits.
Nu of in de toekomst?
In het ideale geval wordt de uitgestoten CO2 direct gecompenseerd door op hetzelfde moment CO2 vast te leggen. Dit is in de praktijk onmogelijk. Bij een deel van de credits is de CO2 in het verleden vastgelegd (zogenaamde ex-post credits). Hoe recenter de vastlegging hoe beter. In sommige projecten kun je credits kopen voor CO2-vastlegging die in de toekomst plaatsvindt (zogenaamde ex-ante credits). Dit soort credits tref je veel aan bij bosprojecten, omdat deze vaak niet van start kunnen gaan zonder de inkomsten uit de verkoop van credits.
Hoe regel je CO2-compensatie?
Om jouw CO2-uitstoot te compenseren zijn er vaak twee opties: je kunt zelf een aanbieder uitzoeken of de compensatie direct bij aankoop voor je laten regelen (bijvoorbeeld bij het kopen van een vliegticket). Beide opties hebben voor- en nadelen.
Compenseren bij aankoop
Regel je het direct bij de aankoop, dan wordt je werk uit handen genomen. Je betaalt een extra bedrag bij de aankoop en de verkoper steekt dit geld in compensatieprojecten. Het nadeel is dat je geen controle hebt over het soort projecten waarmee je compenseert. Ook is lang niet altijd duidelijk op welke manier de CO2-uitstoot wordt berekend en welk deel van de uitstoot uiteindelijk wordt gecompenseerd. Zo compenseren goedkope aanbieders soms alleen de CO2-uitstoot van de vliegreis en niet het volledige klimaateffect (dat groter is dan alleen
Bedrijven en producten waar je vaak direct bij aankoop compensatie kunt regelen zijn vooralsnog vooral vliegmaatschappijen en reisbureaus. In sommige gevallen is de compensatie standaard in de prijs verrekend. Naast vliegen en reizen biedt een beperkt aantal webwinkels de mogelijkheid om de productie en het vervoer van een besteld artikel te compenseren.
Zelf kiezen
Je kunt er ook voor kiezen om zelf een aanbieder te zoeken die CO2-compensatie regelt. Je hebt dan meer controle over het soort projecten waar je geld naartoe gaat en de berekening van de CO2 wordt weergegeven. Het nadeel is dat het veel tijd kost om dat uit te zoeken. Hoe weet je of een project toegevoegde waarde heeft en het werk goed wordt uitgevoerd? Dat is een nuttige maar soms moeizame zoektocht.
In onderstaand overzicht zie je welke uitstoot, op welke manier en voor welke prijsklasse verschillende aanbieders compenseren. Klik op het vergrootglas om de afbeelding te vergroten.
Door vliegen worden er CO2, stikstofoxiden, roet en andere broeikasgassen uitgestoten in de hogere atmosfeer. Dit geeft een extra broeikaseffect.
Er zijn een aantal onderdelen waar je naar kunt kijken bij het vergelijken van aanbieders, die ook zijn gebruikt in de infographic hierboven.
Nog een optie: donatie
Er zijn ook CO2-opslag projecten die niet met een keurmerk werken. In deze projecten kun je een bijdrage doneren voor het vastleggen van CO2, vaak via het planten van bomen. Je krijgt geen credits omdat er geen aanvullende controle en certificatie is vanuit een keurmerk. Voordeel is dat er van donatie vaak een hoger aandeel direct naar het project gaat, omdat er geen kosten worden gemaakt voor het keurmerk en de controle.
Donatie heeft het karakter van het steunen van een goed doel. Soms krijg je een bewijs van donatie (certificaat) en soms wordt ook een globale inschatting gegeven van de hoeveelheid CO2 die kan worden vastgelegd met jouw bijdrage.
Projecten voor compensatie
Zelf bomen planten of een windmolen bouwen is meestal geen optie. Daarom zijn er organisaties die klimaatcompensatie voor jou regelen. De meeste organisaties zijn in feite tussenhandelaren: ze planten niet zelf het bos of bouwen het windmolenpark, maar investeren jouw compensatiegeld in projecten waarin dit gebeurt
De compensatieprojecten zijn vrijwel altijd buiten Europa. Jouw CO2-uitstoot hoeft ook niet lokaal te worden gecompenseerd, broeikasgassen verspreiden zich over de aarde. Dus de CO2-uitstoot die je in Nederland veroorzaakt, kun je compenseren met bosaanplant in Brazilië of schone kooktoestellen in ontwikkelingslanden, waar ze houtvuur vervangen.
Type projecten
Er zijn zoals gezegd drie manieren om CO2 te compenseren: door CO2 uitstoot te voorkomen (energiebesparing), te verminderen (duurzame energie) of door CO2 vast te leggen (bosaanplant). Aanbieders van CO2-compensatie maken vaak gebruik van verschillende projecten die credits produceren.
Soms zijn aanbieders zelf initiatiefnemer van een project. Maar meestal kopen aanbieders credits uit bestaande projecten. In die gevallen is het vaak niet duidelijk bij welke projecten de compensatiegelden precies terecht komen. Gelukkig bieden aanbieders steeds meer mogelijkheden om zelf te kiezen naar welk project je compensatiegelden gaan.
Verschillende soorten projecten
Toegevoegde waarde van projecten
Voor CO2-compensatieprojecten is het belangrijk dat ze toegevoegde waarde hebben. Dat wordt ook wel additionaliteit genoemd. Dit is niet altijd makkelijk om aan te tonen. De toegevoegde waarde van een compensatieproject hangt van een aantal dingen af.
-
Het geld uit CO2-compensatie moet écht nodig zijn om het project uit te
-
De vermindering in CO2-uitstoot moet aanvullend zijn op bestaand
- Een project met een keurmerk is standaard beoordeeld op de toegevoegde
Bij kleine projecten is de toegevoegde waarde wat makkelijker aan te tonen dan bij grote projecten. De financiële bijdrage vanuit CO2-compensatie is bij een groot project relatief klein en niet doorslaggevend.
Naast de toegevoegde waarde zijn ook andere elementen belangrijk voor de kwaliteit van een project. Zo moet de CO2-uitstoot die wordt gecompenseerd reëel berekend zijn (geen overschatting) en moet de CO2-vastlegging blijvend zijn. Dit laatste is vooral van belang bij bosprojecten. Of de vastlegging blijvend is, is moeilijk te beoordelen: de gemiddelde duur van compensatieprojecten is 30 jaar.
Is er genoeg geld in de reguliere markt (via investeerders, overheden of andere geldstromen) om het project te bekostigen, dan kan geld uit CO2-compensatie beter anders worden ingezet. Daarom zijn projecten voor zonneparken of windmolens tegenwoordig niet erg in trek: er zijn genoeg partijen die dat soort projecten sowieso willen betalen.
Als de lagere uitstoot al te verwachten was (bijvoorbeeld vanuit wettelijke verplichtingen of vanuit economische of technologische motieven) dan heeft het project geen toegevoegde waarde.
Maar zelfs dan geeft het geen garantie dat een project ook echt voldoende toegevoegde waarde heeft. De toegevoegde waarde kan bijvoorbeeld lastig te controleren zijn zonder voldoende inzicht in de geldstromen en de herkomst van de compensatie-credits.
Keurmerken en standaarden
Verplichte credits moeten voldoen aan een officiële VN-standaard: het Clean Development Mechanism (CDM). Deze standaard richt zich vooral op de betrouwbaarheid van het project
Voor vrijwillige credits zijn er verschillende soorten standaarden/keurmerken. Het hebben van een standaard betekent helaas niet automatisch dat het project altijd van goede kwaliteit is. Ook kan een standaard beter geschikt zijn voor een bepaald type project. Omdat alle aanbieders één of meerdere keurmerken hebben, helpen ze je nauwelijks bij het kiezen van een geschikte partij. Het is beter om te kijken naar wat ze compenseren: alleen CO2-uitstoot of gaan ze verder door ook CO2-equivalenten en andere klimaateffecten te compenseren.
De keurmerken zijn vaak gebaseerd op de CDM-standaard maar richten zich ook op andere onderwerpen zoals (bij bos en landbouwprojecten) en betrokkenheid van lokale gemeenschappen.
In Nederland kom je meestal de volgende keurmerken tegen voor vrijwillige credits:
- Gold Standard, een veelgebruikte standaard voor vrijwillige compensatie. Vooral gericht op energieprojecten.
- FairTrade Climate Standard, kent aanvullende eisen op de Gold Standard o.a. over participatie van de lokale bevolking
- Plan Vivo, een standaard die vooral gebruikt wordt in projecten op gebied van herbebossing en voedselbossen
- Verra/VCS, kent relatief veel bosbeschermingsprojecten.
Biodiversiteit beschrijft de soortenrijkdom van de natuur: hoeveel verschillende soorten er voorkomen, wereldwijd of in een bepaald gebied. Alles wat leeft heeft zijn eigen rol in de natuur: van plant tot dier, van schimmel tot bacterie. Alle soorten tellen mee en ook de rijkdom aan verschillende ecosystemen én de genetische verscheidenheid binnen soorten wordt met biodiversiteit beschreven.
Wereldwijd en ook in Nederland gaat het zorgwekkend slecht met de biodiversiteit. De natuur is uit balans: soorten sterven uit of worden met uitsterven bedreigd, aantallen nemen af, populaties worden kleiner. In gebieden waar natuur de kans krijgt zal de biodiversiteit onder de juiste omstandigheden weer herstellen.
Lees meer over biodiversiteit en ontdek wat je zelf kunt doen, dichtbij huis én wereldwijd.
Veelgestelde vragen over CO2-compensatie
Anderen keken ook naar
Wat is je CO2-voetafdruk?
Hoeveel broeikasgas stoot jouw huishouden precies uit? Milieu Centraal rekent het je voor! Een huishouden stoot jaarlijks gemiddeld 19.000 kilo CO2 uit....
Klimaatimpact in eigen hand
Door minder CO2-uitstoot te veroorzaken ben je goed bezig voor het klimaat. Ontdek wat de meeste impact heeft met behulp van de Klimaatklappers.
Energie besparen
Energie besparen is makkelijk, als je weet waarop je moet letten. Met goede isolatie blijft de warmte beter in huis. Zonnepanelen wekken je eigen duurzame...