Zo’n 95 procent van alle woningen gebruikt aardgas voor verwarming, warm water en koken. De overheid wil dat alle huizen in 2050 van het gas af zijn. Het is een hele verandering, een ‘energietransitie’. Maar een paar dingen blijven hetzelfde in aardgasvrije huizen: je houdt een warm huis, een warme douche en een kookplaat voor een lekkere maaltijd.

Geen aardgas, wat dan wel?

Het alternatief voor het fossiele aardgas is duurzame energie. Denk aan grote windparken op zee, zonnepanelen, geothermie (warmte uit diepe aardlagen) en restwarmte van de industrie. Een overschot aan windenergie kan omgezet worden naar groen (waterstof)gas. Uit mest en rioolslib kan biogas worden gemaakt. Snoeihout en afvalhout dat geen andere bestemming heeft, kan dienen als biobrandstof.

Natuurlijk is het nog niet zo ver. Maar dat is geen reden om te wachten met het verduurzamen van je huis. Ook met de huidige, vooral grijze energie kun jij al op een klimaatvriendelijke manier stappen zetten naar een huis zonder aardgas. Bijvoorbeeld door elektrisch te gaan verwarmen met een warmtepomp.

Elektrisch verwarmen duurzaam?

Elektrisch verwarmen is niet nieuw, we doen het al langer. Er zijn elektrische boilers voor warm water en in het buitenland zie je vaak elektrische radiatoren. Het punt is dat elektrisch verwarmen met boilers en radiatoren veel stroom kost, en dat we in Nederland niet zó veel stroom duurzaam kunnen opwekken. We moeten daarom elektriciteit op een slimme manier gebruiken (denk aan zuinige elektrische warmtepompen) en ook andere energiebronnen voor verwarming gebruiken (denk aan warmtenetten met restwarmte of geothermie).

Een huishouden gebruikt gemiddeld ongeveer 1.269 m3 gas voor verwarming en warm water en 2.765 kWh stroom voor apparaten en verlichting. Met deze kale getallen zou je kunnen denken dat gas niet zo’n heel groot aandeel heeft in het energieverbruik. Maar bedenk dat 1 m3 gas staat voor zo’n 9 kWh. Het gemiddeld gasverbruik van een huishouden is dus te vergelijken met 11.400 kWh. Als we gas simpelweg gaan vervangen door stroom, leidt dat tot een enorme vraag naar elektriciteit. Daar kunnen we geen windmolens tegenop bouwen. Daarom moeten we zorgen dat we ons huis efficiënt, met minder stroom gaan verwarmen: en dat kan!

4 dingen die veranderen in je huis

Koken met inductie

Voor koken is er al jaren een aardgasloze oplossing: elektrisch koken met een inductieplaat. Daar hebben al veel mensen ervaring mee. Een inductie kookplaat is de zuinigste manier om elektrisch te koken. Extra voordelen: de kookplaat is heel makkelijk schoon te houden, het is veiliger dan een gasvlam, en er komen geen verbrandingsgassen in huis.

De basis: goede tot zeer goede isolatie

Wonen zonder aardgas kan niet zonder je huis (beter) te isoleren. Een zeer goed geïsoleerd huis verbruikt veel minder energie voor verwarming dan een slecht geïsoleerd huis. Soms is ‘zeer goede isolatie’ niet of lastig te realiseren: dan doe je het zo goed mogelijk. Het stappenplan aardgasvrij wonen helpt je met het maken van een planning voor de korte en de lange termijn.

Ventilatie met warmteterugwinning

Goede ventilatie is nodig voor gezonde lucht in huis. Er zijn ventilatiesystemen die de warmte van de lucht die het huis uit gaat gebruiken om de nieuwe, frisse lucht van buiten alvast op te warmen. Zo heb je met weinig extra energie toch gezonde lucht in huis.

Huis verwarmen zonder gas: hoe doe je dat?

In plaats van de hr-ketel op aardgas zijn er verschillende mogelijkheden, de één duurzamer dan de andere:

• een volledig elektrische warmtepomp, voor 1 woning of samen met een blok huizen.
• een hybride warmtepomp: een kleine elektrische warmtepomp samen met een hr-ketel. Dit is duurzaam als het aardgas vervangen wordt door groen gas.
• een warmtenet in de wijk (stadsverwarming), waar je woning op is aangesloten.
• infraroodpanelen (alleen in bepaalde situaties duurzaam).
• een pellet cv-ketel of biomassaketel op resthout.

Ook je radiatoren gaan (deels) veranderen. Warmtepompen en warmtenetten met lage temperatuur werken het beste met vloerverwarming, wandverwarming of speciale radiatoren voor lage temperatuur verwarming.

Met zonnepanelen op je dak kun je bovendien zelf de energie opwekken die je nodig hebt.

6 vragen over duurzame verwarming

Nieuwbouw of bestaand huis

Een huis is energieneutraal als je op jaarbasis niet meer energie nodig hebt dan je zelf met je eigen zonnepanelen kunt opwekken. Dat lukt als je huis heel zuinig is en je een behoorlijk aantal zonnepanelen kunt plaatsen. Voor nieuwbouw is wonen zonder aardgas én daarbij ook energieneutraal wonen makkelijk te realiseren. Voor bestaande huizen is dat soms goed te doen, maar soms ook een hele opgave die behoorlijk wat geld kost. Lees meer over een energieneutraal huis.

Bestaande woningen niet altijd energieneutraal

Een bestaand huis is makkelijker aardgasvrij te maken als je het niet per se wilt combineren met energieneutraal wonen. Is het lastig - en duur - om jouw huis heel goed te isoleren, dan kun je ook kiezen voor iets minder goede isolatie. De energie die je nodig hebt, neem je af van het elektriciteitsnet of warmtenet. Met zonnepanelen kun je een deel van de energie zelf opwekken.

Een warmteplan voor iedere wijk

We gaan niet allemaal tegelijk van het aardgas af. Jouw gemeente maakt vóór eind 2021 een warmteplan ('transitievisie warmte'). Daarin staat wanneer jouw wijk aan de beurt is om te verduurzamen. Voor de wijken die het eerst aan de beurt zijn (vóór 2030) bekijkt de gemeente samen met de netbeheerder, woningbouwvereniging, huurders en huiseigenaren welke alternatieven er voor aardgas zijn. Dat kan bijvoorbeeld een warmtenet zijn, een gasnet met groen gas of een verzwaard elektriciteitsnet voor elektrische warmtepompen.

Niet wachten: begin met isoleren

Wat het plan voor jouw wijk ook wordt, je hoeft er niet op te wachten. Isoleren is altijd een goed idee, voor jezelf en het klimaat. Check het stappenplan en kijk waarmee jij alvast kunt beginnen.

Woon je in een huurhuis? Dan is de isolatie en verwarming van je woning een zaak van de woningcorporatie of verhuurder. Je kunt wel - eventueel via je huurdersvereniging - meepraten over het warmteplan voor jouw wijk. Tip: ga je als huurder een nieuw kooktoestel kopen, denk dan aan een (elektrische) inductiekookplaat.

Voorbeeld hoekwoning uit 2009, 2 personen

Wat kost het om een moderne woning van het aardgas af te krijgen? En wat levert het je op? Milieu Centraal heeft voor een hoekwoning met bouwjaar 2009 een voorbeeldberekening gemaakt.

Het huis is al bijna geschikt om zonder aardgas te verwarmen. Bij de bouw heeft het een dikke laag isolatie meegekregen: in dak, gevel en vloer zit 10 cm isolatiemateriaal, alle ramen hebben HR++ glas én het huis heeft in dit voorbeeld vloerverwarming.

Er hoeven nog maar 2 dingen te gebeuren: de cv-ketel op aardgas vervangen door een volledig elektrische warmtepomp, en het gasfornuis door een inductiekookplaat.

Kosten volledige warmtepomp

Hieronder de kosten van een volledige warmtepomp op buitenlucht. In dit voorbeeld neem je meteen 10 zonnepanelen ((3000 Wp / 2600 kWh/j) om groene stroom op te wekken.

Uitleg tabel

Wat is de besparing in euro's?

Uitleg tabel

Wat is de CO2-winst?

De uitstoot van CO2 voor verwarming en warm water is in dit voorbeeld met een warmtepomp (buitenlucht als bron) ruim 50 procent lager dan die van de hr-ketel op gas. Als het elektriciteitsmix groener wordt, daalt de CO2 uitstoot van de warmtepomp nog meer. Lees verder op Volledige warmtepomp.

Voorbeeldwoning uit 1970

Wat kost het om een oudere woning van het aardgas af te krijgen? En wat levert het je op? Milieu Centraal heeft voor een hoekwoning met bouwjaar 1970 een voorbeeldberekening gemaakt. Deze woning heeft een energielabel D en verbruikt met 2 personen 2.400 m3 gas en 2.800 kWh stroom.

De verbeteringen

Er is in dit voorbeeld gekozen voor een praktische aanpak, niet voor de allerbeste. Dus er is gekozen voor spouwmuurisolatie in plaats van buitengevelisolatie (isolatie aan de buitenkant is beter, maar ingrijpender en duurder) en voor HR++ glas in bestaande kozijnen (triple glas in nieuwe isolerende kozijnen zou beter zijn, maar ook duurder).

Minder goede isolatie kan met lage temperatuur verwarming leiden tot iets minder comfort. Om dit te compenseren zijn er in dit voorbeeld infraroodpanelen (warmtestraling) in de zithoek en de badkamer. Verder is er extra ventilatie nodig voor gezonde lucht in huis en voor comfort (verse koude lucht die het huis in komt, wordt voorverwarmd). De 10 zonnepanelen geven extra klimaatwinst en leveren een flinke besparing op.

Wat zijn de kosten?

Uitleg tabel

Wat is de besparing in euro's?

De isolatie, warmtepomp en zonnepanelen zorgen voor een lagere energierekening. De infraroodpanelen en ventilatie met warmteterugwinning heb je nodig voor comfort en frisse lucht, maar leveren geen jaarlijkse besparing op. Koken op inductie ook niet, maar daardoor kun je wel het gas laten afsluiten.

Uitleg tabel

Wat is de CO2-winst?

Door het pakket van verbeteringen daalt in dit voorbeeld de jaarlijkse CO2-uitstoot met zo'n 4.300 kilo, en dat is veel winst voor het klimaat.

Uitleg tabel

Verdien ik mijn investering terug?

Terugverdientijd

Met de huidige prijzen is wonen zonder aardgas geen 'snelle winstpakker'. In het voorbeeld van de hoekwoning uit 1970 is de terugverdientijd zo'n 17 jaar.

De terugverdientijd is een eenvoudige, veel gebruikte vuistregel om kosten en besparing af te wegen: de kosten gedeeld door jaarlijkse besparing.

Deze vuistregel is simpel, omdat er geen rekening wordt gehouden met toekomstige energieprijzen en met kosten van financiering. En ook niet met de financiële voordelen die ontstaan ná de terugverdientijd. Bedenk dat de levensduur van isolatiemaatregelen 75 tot 100 jaar is (zolang de woning blijft bestaan). Na de terugverdientijd heb je dus nog jaren voordeel van deze maatregelen.

Maandlasten

Een andere manier om kosten en besparing af te wegen is via de maandlasten. Wat zijn de maandlasten van een gunstige lening of hypotheek van bijvoorbeeld € 30.000, hoeveel bespaar je maandelijks op je energierekening, en hoe verhoudt dit zich tot elkaar. Voordeel hiervan is dat je naar een lange termijn kijkt, in geval van een hypotheek 30 jaar.

Andere voordelen: een warmer huis dat meer waard is
Denk ook aan andere voordelen: in een goed geïsoleerd huis woon je comfortabeler. En je draagt bij aan een beter klimaat. Ook wordt je woning meer waard: fijn als je die later wilt verkopen.

Het kan ook nog goedkoper worden!

In de voorbeeldberekening is uitgegaan van de huidige prijzen, als jij het in je eentje aanpakt en niet met een andere verbouwing combineert. Maar het kan ook goedkoper uitpakken.

• Warmtepompen worden mogelijk goedkoper doordat ze steeds meer verkocht worden.
• Als je samen met de straat of buurt dingen aanpakt, kan het waarschijnlijk goedkoper.
• Kun je de maatregelen met een verbouwing combineren, dan scheelt dat meestal in de kosten.
• Een collectieve warmtepomp (voor de buurt of een blok huizen) is mogelijk goedkoper dan ieder zijn eigen warmtepomp.
• Gas zou door belastingmaatregelen duurder kunnen worden. Jouw besparing in euro's wordt dan groter.
• De stroom die je van het net afneemt, wordt steeds groener. Daardoor ga je met stroom steeds minder CO2 uitstoten.

Waar betaal ik het allemaal van?

Je kunt subsidie krijgen als je een warmtepomp koopt. En als je zonnepanelen neemt, kun je de btw op de aankoopprijs en installatie terugvragen.

Daarnaast zijn er gunstige manieren om geld te lenen voor energiebesparende maatregelen: bijvoorbeeld de Energiebespaarlening en de Duurzaamheidslening, of een extra hypotheek. Kijk voor een overzicht op Financiering energie besparen of check meteen de Energiesubsidiewijzer.