Een warmtepomp en gewone elektrische verwarming werken allebei op stroom. Maar hoe ze die stroom gebruiken om warmte te maken, verschilt. 

Gewone elektrische verwarming (bijvoorbeeld een straalkachel, heteluchtkachel, elektrische cv-ketel of elektrische vloerverwarming) zet stroom volledig om in warmte. 1 kilowattuur elektriciteit wordt dus omgezet in 1 kilowattuur warmte. Elektrische verwarmingen hebben daarmee een rendement van ongeveer 100%.

Een warmtepomp gebruikt de elektriciteit niet om warmte te produceren, maar om warmte uit de buitenlucht of bodem te halen en naar binnen te brengen. Daardoor kan een warmtepomp met 1 kilowattuur stroom wel 4 tot 5 kilowattuur warmte maken. Simpel gezegd: je stopt er 1 kilowattuur aan stroom in en je krijgt er 4 tot 5 kilowattuur aan warmte uit. Warmtepompen hebben voor verwarming dus een rendement van 400 tot 500%.

Ben je benieuwd hoe een warmtepomp precies werkt? Bekijk dan de uitlegvideo warmtepomp.

De stichting Nationale Milieudatabase heeft onderzoek gedaan naar de milieu-impact van de materialen in de warmtepomp. Die milieu-impact blijkt hoger dan eerder werd aangenomen. Belangrijk om te weten is dat dit onderzoek alleen gaat over het apparaat zelf, dus de materialen. Bijvoorbeeld metaal, plastic, elektronica en koudemiddel. Het onderzoek zegt niets over de milieuvoordelen van de warmtepomp tijdens het gebruik. In de gebruiksfase bespaart de warmtepomp juist veel CO2-uitstoot.

Tijdens het gebruik heeft de warmtepomp een grote milieuwinst vergeleken met een cv-ketel. De warmtepomp gaat veel zuiniger met energie om, waardoor tijdens de levensduur veel minder CO2 wordt uitgestoten. Bij een volledig elektrische warmtepomp is het verschil zo’n 40 tot 55% in het voordeel van de warmtepomp. Tijdens de gebruiksfase ontsnapt er wel een klein beetje koudemiddel uit het apparaat. Over de hele levensduur is dat vergelijkbaar met 50 tot 350 kilo CO2. Maar ter vergelijking: in een goed geïsoleerde hoekwoning is de CO2-besparing per jaar zo’n 1.100 kilo CO2, dus vele malen hoger.

Het is wel belangrijk om de milieu-impact van apparaten steeds kleiner te maken. Bijvoorbeeld door materialen te hergebruiken of te recyclen. Of door te zorgen dat apparaten langer meegaan. En door koudemiddelen te gebruiken met een veel lagere klimaatimpact.

De meeste warmtepompen geven warmte af via het verwarmingswater dat door je verwarming stroomt. Een warmtepomp warmt het verwarmingswater meestal op tot 35 tot 55 graden, een cv-ketel staat vaak afgesteld op maximaal 60 of 80 graden. Een warmtepomp werkt dus met een lagere temperatuur. Daarmee kan je huis toch snel genoeg warm worden, als je radiatoren of de vloerverwarming (je afgiftesysteem) hiervoor geschikt zijn. Hierbij is het belangrijk dat het afgiftesysteem voldoende oppervlakte heeft.

Oude, slecht geïsoleerde huizen zijn gebouwd met grote radiatoren. Als zo’n huis later betere isolatie heeft gekregen, dan zijn de bestaande radiatoren vaak groot genoeg om het huis met lagere temperatuur goed te verwarmen. Lukt dat niet, dan kun je een paar dingen (laten) aanpassen:

• Je kunt bestaande radiatoren verbeteren met een radiatorventilator. Die bevestig je op of onder de radiator. Hij zorgt ervoor dat de warmte van de radiator sneller verspreid wordt.
• Je kunt een of meer radiatoren in de woonkamer, keuken en badkamer laten vervangen door grotere of dikkere radiatoren of door speciale radiatoren voor lage temperatuur. Je kunt ook 1 of 2 radiatoren bijplaatsen.
• Je kunt vloerverwarming of wandverwarming laten aanleggen: die zijn gemaakt voor verwarmen met lage temperaturen.

Lees meer over alle oplossingen op lage temperatuur verwarming.

Ook als je in een huurwoning woont of te maken hebt met een VvE, zijn er mogelijkheden om een warmtepomp te nemen. Lees op Verbeterjehuis.nl wat je kunt doen.

Wil je persoonlijk advies voor jouw situatie? Een energiecoach of energie-adviseur kan je helpen. Op Vind het energieloket in je gemeente zoek je gemakkelijk naar het energieloket van jouw gemeente. Daar kunnen ze je verder helpen.

Een warmtepomp kan ook een andere bron voor warmte hebben. Je hebt dan geen buitenunit nodig. Deze opties hebben allemaal zo hun eigen voor- en nadelen. Bekijk de verschillen en bepaal wat in jouw situatie het beste is.

Alternatieve bronnen voor warmte:

• Ventilatielucht. Woningen met mechanische ventilatie zijn geschikt voor een ventilatiewarmtepomp. Deze warmtepomp haalt warmte uit de lucht die afgezogen wordt, en gebruikt die voor het verwarmingswater.
• PVT-panelen wekken stroom op én halen warmte uit het zonlicht en de buitenlucht. Het aantal panelen dat je nodig hebt is afhankelijk van type PVT-paneel en vermogen van de warmtepomp. De aanschafkosten zijn hoger dan van een warmtepomp met buitenunit die de lucht als bron heeft.
• Warmte uit de bodem. Woningen met ruimte om het huis heen kunnen een bodembron aanleggen. Hiervoor wordt in de tuin een gat geboord tot 80 meter diep. Omdat het een ingrijpende actie is, en duurder dan een buitenunit, wordt het vaker toegepast in nieuwbouwwoningen en ligt het voor hybride warmtepompen niet voor de hand.
• Als je voldoende ruimte binnen hebt, is een monoblock-warmtepomp voor binnen ook een optie. Hierin zijn de binnen en buitenunit samengevoegd in één apparaat dat in de woning wordt geplaatst. Er wordt een aan- en afvoer gemaakt in de gevel of in het dak om de buitenlucht aan te zuigen en afgekoeld weer uit te blazen. Met een monoblock-warmtepomp in de woning er meer kans op geluidsoverlast in de woning.

Bekijk ook het volledige overzicht met alle soorten warmtepompen 

Als je cv-ketel het nog goed doet, en nog niet zo oud is (bijvoorbeeld zo’n 5 jaar) kan je een hybride warmtepomp naast je huidige cv-ketel installeren. Je hoeft je cv-ketel niet voortijdig te vervangen of te wachten tot je cv-ketel aan vervanging toe is.

Ook als je cv-ketel al wat ouder is kun je een hybride warmtepomp aanschaffen. Maar investeren in betere isolatie om gas te besparen is een betere keuze. Zo kun je straks in één keer overstappen op een volledig elektrische warmtepomp zodra je cv-ketel aan vervanging toe is.

Je kunt er ook voor kiezen om een warmtepomp aan te schaffen die je de eerste jaren nog hybride gebruikt en -als je woning er klaar voor is- ook volledig elektrisch kunt inzetten. Hiervoor zijn nog wel enkele aanpassingen nodig, maar je kunt dezelfde warmtepomp blijven gebruiken. Dit wordt ook wel een all-electric-ready installatie genoemd.

De overheid gaat vanaf 2026 waarschijnlijk verplichten dat nieuwe verwarmingsinstallaties efficiënter zijn dan de huidige cv-ketels. Dat betekent dat als je vanaf 2026 je cv-ketel gaat vervangen, je verplicht bent om minimaal een hybride warmtepomp te installeren. Ook een volledig elektrische warmtepomp of aansluiting op een warmtenet is mogelijk.

Op deze verplichting komen uitzonderingen, als een woning niet goed te verwarmen is met een (hybride) warmtepomp of als het teveel kost. De uitzonderingen zijn voor nu:

• Bij een terugverdientijd van langer dan 7 jaar.
• Voor monumenten en gestapelde bouw (bijvoorbeeld een appartementencomplex/flat).
• Wanneer de woning binnen 10 jaar op een collectieve wijkoplossing, zoals een warmtenet, wordt aangesloten. 
• Wanneer de buitenunit niet binnen de geluidsnormen kan worden geplaatst.

De plannen worden de komende tijd verder uitgewerkt. Zo is de terugverdientijd van een warmtepomp afhankelijk van veel factoren en is het nog niet duidelijk hoe de overheid deze gaat berekenen. 

Meer informatie over deze verplichting vind je op de website van de Rijksoverheid.

Vanaf 1 januari 2023 stelt het kabinet voor energieprijzen een tijdelijk prijsplafond van een jaar in: maximaal 1,45 euro voor gas tot een verbruik van 1200 m3 gas, en 0,40 euro voor stroom tot een verbruik van 2900 kWh stroom.

In 2023 zal door het prijsplafond je besparing met een hybride warmtepomp iets lager zijn. Je verbruikt met een hybride warmtepomp minder gas en meer stroom dan met een hr-ketel. Toch ga je in 2023 met een hybride warmtepomp alsnog besparen op je energierekening.

Met een volledig elektrische warmtepomp ga je veel extra stroom verbruiken, dat valt voor een groot deel boven het prijsplafond voor stroomverbruik. Heb je zonnepanelen, of een vast contract met lagere tarieven, dan ga je ook met een volledige elektrische warmtepomp in 2023 besparen op je energierekening.
Op de lange termijn ga je met een warmtepomp altijd besparen op je energierekening.

In de transitievisie warmte geeft jouw gemeente aan hoe jouw wijk van het aardgas af gaat, en wanneer. Kijk voor meer informatie op de site van jouw gemeente.

Komt er een warmtenet, maar duurt dat nog 10-20 jaar, dan kan je ervoor kiezen om in de tussentijd een (hybride) warmtepomp aan te schaffen. Een warmtepomp gaat namelijk zo’n 15 jaar mee.

De problemen rondom het stroomnet spelen op dit moment vooral op het hoogspanningsnet voor grootverbruikers (zoals industrie en zonneparken). Op dat net is het bijvoorbeeld soms niet mogelijk om nieuwe zonneparken aan te sluiten. Particulieren hebben daar geen last van, want zij zijn aangesloten op het laagspanningsnet.

Overweeg je de aanschaf van zonnepanelen, een warmtepomp of een elektrische auto? Dan is er op dit moment voldoende capaciteit op het net. Alleen in uitzonderlijke gevallen ontstaat er een probleem. Zo kan in wijken waar oude elektriciteitskabels liggen een piekmoment van zonnestroom zorgen voor overbelasting waardoor een klein deel opgewekte zonnestroom niet teruggeleverd kan worden aan het net. Zonnepanelen schakelen dan automatisch tijdelijk uit. Voor warmtepompen zijn geen problemen bekend.

In de komende jaren heeft het net een grotere capaciteit nodig. Netbeheerders zijn daarom bezig met het verzwaren van het net in wijken waar nog oude elektriciteitskabels liggen, zodat aan de groeiende stroomvraag kan worden voldaan.

Nee, je hebt geen zonnepanelen nodig als je een warmtepomp wilt aanschaffen. Ook als je stroom van het elektriciteitsnet afneemt, ga je met een warmtepomp besparen op je energierekening. In onze besparingen houden we dan ook geen rekening met zonnepanelen.

Wel kunnen zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp je extra voordeel opleveren voor het klimaat én je portemonnee. Je gebruikt dan immers ook zelf opgewekte groene stroom voor de warmtepomp en die stroom hoef je niet in te kopen van het net. Hoe groot het financiële voordeel is, hangt onder andere af van de hoeveelheid stroom die je kunt salderen met de salderingsregeling. Dat zit zo: de opbrengst van zonnepalen is het hoogst in de zomer en het laagst in de winter, terwijl de stroomvraag van een warmtepomp in de winter hoger is dan in de zomer. Een warmtepomp verwarmt immers in de winter het huis en heeft in de zomer alleen stroom nodig voor het warme water voor de douche en keuken (in het geval van een volledig elektrische warmtepomp). Met jaarlijks salderen maakt dit verschil in vraag en aanbod niet uit omdat je teruggeleverde zonnestroom in de zomer kunt ‘wegstrepen’ tegen de stroom die je warmtepomp in de wintermaanden verbruikt. Wanneer de salderingsregeling wordt afgebouwd zal je steeds vaker stroom tegen netstroomprijzen gebruiken en wordt het steeds belangrijker om slim gebruik te maken van je zonnestroom. Bijvoorbeeld door de zonnestroom overdag te gebruiken om een voorraadvat voor warm water op te warmen. Maar bedenk: ook zonder het extra voordeel van zonnepanelen is verwarmen met een warmtepomp aantrekkelijker dan verwarmen met een cv-ketel op gas.