Halverwege 2021 zijn de energieprijzen flink gaan stijgen. Na corona was er in de wereld meer vraag naar energie. En de spanningen met Rusland, een grote leverancier van gas, liepen op. In februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien zijn de energieprijzen enorm gestegen, tot wel 4 of 5 keer hoger dan begin 2021. Dit jaar (2023) zijn ze weer wat aan het dalen.

Prijsplafond energierekening

Omdat steeds meer mensen door de hoge energieprijzen in de problemen dreigen te komen, heeft de overheid voor 2023 een prijsplafond ingesteld. Volgens berekeningen van Milieu Centraal gaat een huishouden met een gemiddeld energieverbruik dit jaar maximaal zo'n 230 euro per maand aan energiekosten betalen. Het prijsplafond is tijdelijk en geldt alleen in 2023.

Het prijsplafond is vanaf 1 januari 1,45 euro voor gas tot een verbruik van 1200 m3 gas en 0,40 euro voor stroom tot een verbruik van 2900 kWh stroom. Let op: dat betekent niet dat de energierekening laag wordt. Energie besparen blijft daarom belangrijk.

Hoe werkt het prijsplafond in de praktijk?

De plafondprijzen gelden alleen als je onder het verbruiksplafond van 1200 m3 gas en 2900 kWh stroom blijft. Voor de praktische uitvoering is het verbruiksplafond opgedeeld in twee periodes waarin wordt bepaald hoeveel energie je hebt verbruikt. De eerste periode loopt van 1 januari tot aan de datum van je jaarafrekening en de tweede periode loopt vanaf de jaarrekening tot en met 31 december 2023. De datum waarop je de jaarafrekening krijgt, is afhankelijk van de startdatum van je energiecontract en is dus voor iedereen verschillend.

Om het plafond per periode te kunnen berekenen, heeft de overheid dagplafonds vastgesteld voor het verbruik per dag. Deze zijn gebaseerd op het gemiddelde energiegebruik in een gemiddelde woning voor die specifieke dag; er wordt dus rekening mee gehouden dat je op winterdagen meer energie verbruikt dan op zomerdagen. Je energiebedrijf berekent jouw verbruiksplafond uit door alle dagplafonds in de betreffende periode bij elkaar op te tellen.

Heb je zonnepanelen? Voor het bepalen van het verbruiksplafond wordt per periode de (in die periode) teruggeleverde stroom afgetrokken van de stroom die je uit het stroomnet hebt afgenomen.

Kom je in een van beide periodes boven het verbruiksplafond? Dan betaal je voor het verbruik boven de plafondgrens de (hoge) prijzen van je energiecontract. Let op: kom je in de eerste periode boven het verbruiksplafond uit? Dan kun je dit niet compenseren door in de tweede periode zuiniger met energie te zijn.

Wil je weten hoe hoog jouw verbruiksplafonds zijn in de twee periodes? Bereken het met de tool hieronder.

Lees meer over het prijsplafond op de website van de overheid.

De energieprijzen in jouw situatie

Wat staat er op je energierekening?

Op je energierekening vind je de volgende kosten:

• De kosten voor je gas- en stroomverbruik
• De vaste kosten van het energiebedrijf
• Netbeheerkosten
• Vermindering energiebelasting

Kosten gas- en stroomverbruik

Dit is wat je betaalt voor de kilowatturen (kWh) stroom en kubieke meters (m3) gas die je verbruikt. Deze kosten worden ook wel variabele kosten of leveringskosten genoemd. Op de energierekening zie je ze staan onder het kopje levering of verbruik. Het bedrag (tarief) voor een kilowattuur stroom en kubieke meter gas verschilt per energiebedrijf en per soort contract (variabel, vast). In 2022 en 2023 speelt ook de ingangsdatum van een vast contract een grote rol in welke prijs je betaalt (zie boven), en in 2023 ook nog of je meer of minder verbruikt dan het verbruiksplafond. Alle bedragen hieronder zijn inclusief btw.

Stroomprijs per kWh

Het tarief van een kWh stroom varieert in 2023 tussen de 0,22 en 1 euro, afhankelijk van je contract. Dit is het leveringstarief inclusief energiebelasting en BTW. Daarvan is 7 tot 85 cent de marktprijs van de energieleverancier en 15 cent is wat de energieleverancier aan jou doorberekent voor energiebelasting (inclusief 21% btw). De ODE (opslag Duurzame Energie) is in 2023 onderdeel van de energiebelasting geworden. Voor het stroomverbruik onder het verbruiksplafond heeft de overheid het maximumtarief vastgesteld op 0,40 euro per kWh. Je betaalt boven dit verbruiksplafond het tarief per kWh van je energiecontract, inclusief belasting.

Op jouw jaarafrekening in 2023 staat ook nog de stroomprijs van jouw contract in 2022. Deze varieert  tussen de 0,15 en 1 euro, afhankelijk van je contract. Daarvan is 8 cent per kWh voor de energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE), en de rest voor de elektriciteit zelf (de marktprijs). De energiebelasting en ODE waren het jaar daarvoor hoger, 15 cent per kWh. De overheid had de energiebelastingen op stroom in 2022 tijdelijk met 7 cent per kWh verlaagd, als tegemoetkoming voor de hoge energieprijzen.

Gasprijs per m3

Het tarief van een m3 gas varieert in 2023 tussen de 0,85 en 4 euro, afhankelijk van je contract. Dit is het leveringstarief inclusief energiebelasting en BTW. Daarvan is 26 tot 341 cent de marktprijs van de energieleverancier en 59 cent betaal je aan energiebelasting (inclusief 21% BTW). De ODE is in 2023 onderdeel van de energiebelasting geworden. Voor het gasverbruik onder het verbruiksplafond is door de overheid het maximumtarief vastgesteld op 1,45 euro per kWh. Je betaalt boven dit verbruiksplafond het leveringstarief per m3 gas van je energiecontract, inclusief belasting.

Op jouw jaarafrekening in 2023 zie je ook nog de gasprijs van jouw contract in 2022. Deze varieerde in 2022 tussen de 0,80 en 3 tot 4 euro, afhankelijk van je contract. Daarvan is 54 cent voor de energiebelasting en ODE.

Marktprijs

De marktprijs is de prijs die het energiebedrijf voor 1 m3 gas en 1 kWh stroom rekent. Het energiebedrijf mag deze prijs zelf bepalen: de prijs verschilt dus per energiebedrijf. Het wordt ook wel 'kale prijs' of het ‘kale leveringstarief’ genoemd. Daar komt voor het leveringstarief van je energiecontract de energiebelasting nog bovenop en 21% btw.

Energiebelasting en opslag duurzame energie

De overheid heft belasting op stroom en gas. Daardoor wordt energie duurder. De overheid hoopt dat je daardoor zuiniger met energie omgaat. De overheid bepaalt hoe hoog de belasting is, het energiebedrijf heeft hier geen invloed op.

Er zijn 2 belastingen op energie:

• de energiebelasting
• de opslag duurzame energie (ODE). Het geld van de ODE wordt gebruikt om de productie van duurzame energie te stimuleren. Vanaf 1 januari 2023 is de ODE onderdeel van de energiebelasting en wordt het niet meer apart vermeld voor je verbruikskosten vanaf 1 januari 2023.

Over de energiebelasting en ODE betaal je 21% btw.

Tijdelijk lagere btw

De overheid heeft de btw op energie (aardgas, elektriciteit en stadsverwarming) en de ODE vanaf 1 juli tot en met 31 december 2022 tijdelijk verlaagd van 21% naar 9%. Door deze maatregel daalde de energierekening (voor een huishouden met een gemiddeld verbruik) in dit half jaar met ongeveer 140 euro. In 2023 ging de btw weer naar 21%.

Vaste kosten energiebedrijf

Jouw energiebedrijf rekent vaste kosten voor het leveren van gas en stroom. Dit heet vastrecht of vaste leveringskosten. Hiervan betalen ze bijvoorbeeld hun bedrijfskosten en administratie. Het energiebedrijf mag deze vaste kosten zelf bepalen. Gemiddeld betaal je 72 euro voor gas en 73 euro voor stroom, bij elkaar is dat 145 euro. Maar de verschillen zijn groot: bij de goedkoopste aanbieder betaal je bij elkaar zo’n 60 euro, bij de duurste meer dan 200 euro.

Op de energierekening staan ook netbeheerkosten. Dit zijn de kosten voor je aansluiting, de meter en het transport van energie. Gemiddeld betaal je in 2023 559 euro aan netbeheerkosten (342 euro voor elektriciteit en 217 euro voor gas, inclusief 21% btw). In 2022 betaalde je gemiddeld 457 euro aan netbeheerkosten (266 euro voor elektriciteit en 191 euro voor gas, uitgaande van 21% btw. De tijdelijke btw-verlaging is hierin nog niet doorberekend). Op deze kosten heb je geen invloed: de netbeheerder in jouw regio stelt deze kosten vast.

Netbeheerkosten worden ook wel netwerkkosten of capaciteitstarief genoemd. De kosten zijn opgebouwd uit: vastrecht net, capaciteitstarief, periodieke aansluitvergoeding en meterhuur. Deze verschillen per netbeheerder. De netbeheerder kun je niet zelf kiezen: de regio waar je woont, bepaalt welke netbeheerder je hebt.

Zwaardere netaansluiting? Ander bedrag

Heb je een zwaardere netaansluiting dan 3x25A? Vanaf 3x35A zijn de netbeheerkosten veel hoger door een hoger capaciteitstarief, afhankelijk van jouw netbeheerder. Deze kosten staan op jouw jaarafrekening.

Hoog of laag gasverbruik? Ander bedrag

Gebruik je minder dan 500 m3 gas per jaar? Dan betaal je een lager bedrag aan netbeheerkosten voor gas. Gebruik je 4.000 m3 of meer, dan betaal je juist meer. De netbeheerder bekijkt wel of je langere tijd meer of minder gas gebruikt. Als je een keer een jaar wat meer of minder gebruikt, past de netbeheerder het bedrag dus niet meteen aan (ook niet als dit komt door een koude of warme winter).

Vermindering energiebelasting

De vermindering energiebelasting (of: teruggaaf energiebelasting) is een vast bedrag dat ieder huishouden met een elektriciteitsaansluiting terugkrijgt van de belastingdienst. Het bedrag is onafhankelijk van hoeveel energie je verbruikt. Op de energierekening wordt het meestal afgetrokken van de variabele leveringskosten voor stroom (het verbruik). Als je heel weinig stroom en gas verbruikt, krijg je meer energiebelasting terug dan je betaalt.

Het bedrag dat je in 2022 terugkrijgt, is 824,77 euro (inclusief 21% btw. Hierin is het tijdelijk verlaagde btw-tarief van 1 juli tot en met 31 december 2022 nog niet verrekend). De overheid heeft de teruggave van de energiebelasting 2022 tijdelijk verhoogd, als tegemoetkoming voor de hoge energieprijzen. Het bedrag dat je in 2023 terugkrijgt, is 596,86 euro (inclusief 21% btw).

Waarom krijg je een vast bedrag terug? De overheid ziet een deel van het energieverbruik als basisbehoefte: je kunt niet zonder. Over dat deel betaal je daarom geen belasting.

Energietoeslag lage inkomens

Omdat de prijs van energie zo is gestegen, krijgen huishoudens met een laag inkomen (rond bijstandsniveau) in 2022 en 2023 een energietoeslag van 1.300 euro per huishouden per jaar. Ze kunnen deze energietoeslag aanvragen bij de gemeente. Het kabinet en gemeenten streven ernaar om de toeslag zo snel mogelijk uit te keren.

Andere posten op je energierekening

Op je energierekening staat ook nog de Correctiefactor gas. Dit is een correctie die het energiebedrijf toepast omdat niet al het gas dezelfde ‘calorische waarde’ heeft (en dus niet dezelfde hoeveelheid warmte levert). Het energiebedrijf weet welke gasmix jij krijgt en past daarop de correctiefactor toe. Bij slimme meters wordt ook een temperatuurcorrectie toegepast: door warmte zet gas uit en neemt de calorische waarde af.

Variabel, vast of dynamisch contract

Je kunt de leveringstarieven voor een m3 gas en een kWh stroom voor 1 of meer jaren vastzetten, maar je kunt ook kiezen voor variabele tarieven. Bij een contract met vaste tarieven heb je zekerheid dat de marktprijs tijdens die periode gelijk blijft. De belastingen en netbeheerkosten kunnen wel wijzigen. Bij een variabel tarief kan het energiebedrijf de marktprijs regelmatig aanpassen, bijvoorbeeld elk kwartaal of half jaar. De prijs kan dan omhoog of omlaag gaan. Bij een contract met dynamisch tarief wijzigen de marktprijzen voor gas per dag en de marktprijs voor elektriciteit zelfs per uur, omdat deze prijzen de spotmarkt voor energie volgen. De energiebelasting en BTW komen daar nog bovenop, net als bij contracten met vaste of variabele tarieven.

De overheid stelt de belastingen vast, daar heeft jouw energiebedrijf dus geen invloed op. De overheid past de belastingen meestal aan op 1 januari en/of 1 juli. De netbeheerders passen de kosten voor het netbeheer jaarlijks aan op 1 januari.

Besparen op je energierekening? Kijk eerst of je energie kan besparen: de goedkoopste en duurzaamste energie is de energie die je niet gebruikt!

Tips om energie te besparen

Overstappen naar een ander energiecontract

Je kan overstappen naar een ander energiecontract bij jouw huidige of een andere energieleverancier. De meest groene keuze is groene stroom uit Nederland. Of het voordelig is om over te stappen naar een ander energiecontract, hangt af van jouw huidige energiecontract:

Opzegvergoeding bij eerder opzeggen vast contract

Je mag een vast contract voor de einddatum opzeggen, maar dan betaal je wel een opzegvergoeding. Dit was altijd een vrij laag vast bedrag. Maar sinds 1 juni 2023 zijn de regels veranderd. De opzegvergoeding is nu afhankelijk van het verlies dat het energiebedrijf lijdt doordat je eerder opzegt. In het kort komt het erop neer dat het energiebedrijf een vergoeding mag vragen als de energieprijzen zijn gedaald. Vraag voordat je overstapt hoe hoog de vergoeding wordt. Op Consuwijzer lees je meer over de opzegvergoeding.

Energiebedrijven vergelijken

Het kan voor je kosten de moeite waard zijn om energiemaatschappijen te vergelijken. Maar staar je niet blind op het tarief per kWh of m3 en ook niet op de vaste kosten. Het ene energiebedrijf rekent hogere vaste kosten, en wat lagere kosten per kWh stroom en m3 gas. Het andere energiebedrijf doet het andersom: lagere vaste kosten en wat hogere kosten voor gas en stroom. De verschillen tussen energiebedrijven zijn wat betreft vaste kosten groot: bij de goedkoopste aanbieder betaal je voor de vaste kosten bij elkaar zo’n 60 euro, bij de duurste meer dan 200 euro per jaar. Als je weinig energie gebruikt, is het soms slimmer om voor lagere vaste kosten te kiezen. En let op: sommige energiebedrijven adverteren met de lage ‘kale prijs’ (marktprijs) per kWh stroom en m3 gas. Daar komt dan altijd de energiebelasting en BTW nog bij.

Tip: vul jouw situatie in op 2 of 3 vergelijkingssites en kijk welke aanbieder er als beste uitkomt. Op alle sites kun je aangeven dat je voor groene stroom kiest. De meest groene keuze is groene stroom uit Nederland.

Gemiddelde prijs juli 2023 en trend

De meeste huishoudens betalen elektriciteits- en gasprijzen die onder het prijsplafond liggen van 0,40 euro per kWh en 1,45 euro per m3 gas (stand 10 augustus). Dat is nog altijd veel hoger dan de gemiddelde prijzen, namelijk 0,80 per m3 gas en 0,22 euro per kWh, van voor de grote prijsstijging na zomer 2021.

Bijna alle leveranciers bieden nieuwe contracten aan met elektriciteits- en gasprijzen die onder het prijsplafond liggen, maar veel huishoudens betaalden begin juli nog prijzen boven het prijsplafond: 49% van de huishoudens voor elektriciteit en 59% voor gas (stand 5 juli 2023). Deze hogere prijzen betalen deze huishoudens alleen voor verbruik boven het verbruiksplafond. Daaronder gelden tot en met 31 december maximaal de prijzen van het prijsplafond.

De prijzen kunnen nog dalen of stijgen. Bij contracten met variabele prijzen met aanpassing per maand of kwartaal worden de prijzen nog dit jaar aangepast, maar bij contracten met halfjaarlijkse aanpassing per 1 januari 2024. Bij vaste contracten blijven de prijzen gedurende de looptijd hetzelfde, maar wijzigingen in energiebelasting worden wel doorberekend per 1 januari 2024.

Berekenen van besparingen over langere termijn

Voor het berekenen van besparingen over een langere termijn (15 tot 25 jaar, bijvoorbeeld door isolatie, een warmtepomp, zonnepanelen, zuinige apparaten of een elektrische auto) gebruikt Milieu Centraal de energieprijzen die het PBL en de Europese Commissie voor 2030 verwachten. Dit is 25 cent per kWh en 1,20 euro per m3 gas. De reden is dat deze besparingen niet eenmalig zijn, maar ieder jaar weer terugkeren. In de jaren waarin de energieprijs (veel) hoger is, bespaar je uiteraard ook meer. Lees meer over de Energieprijzen voor besparingen.

Vragen over de energierekening

Als je de energierekening niet kan betalen

Door de hoge energieprijzen hebben veel mensen moeite om de energierekening te betalen. Als je in deze situatie zit, kun je bij de volgende instanties terecht: