Halverwege 2021 zijn de energieprijzen flink gaan stijgen. Na corona was er in de wereld meer vraag naar energie. En de spanningen met Rusland, een grote leverancier van gas, liepen op. In februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Sindsdien zijn de energieprijzen enorm gestegen, tot wel 3 of 4 keer hoger dan begin 2021. Dit jaar (2023) zijn ze weer wat aan het dalen.

Prijsplafond energierekening

Omdat steeds meer mensen door de hoge energieprijzen in de problemen dreigen te komen, heeft de overheid vanaf 1 januari 2023 een tijdelijk prijsplafond ingesteld. Volgens berekeningen van Milieu Centraal gaat een huishouden met een gemiddeld energieverbruik dan maximaal zo'n 230 euro per maand aan energiekosten betalen.

Het prijsplafond is vanaf 1 januari 1,45 euro voor gas tot een verbruik van 1200 m3 gas en 0,40 euro voor stroom tot een verbruik van 2900 kWh stroom. Let op: dat betekent niet dat de energierekening laag wordt. Energie besparen blijft daarom belangrijk.

Hoe werkt het prijsplafond in de praktijk?

De plafondprijzen gelden alleen als je onder het verbruiksplafond van 1200 m3 gas en 2900 kWh stroom blijft. Voor de praktische uitvoering is het verbruiksplafond opgedeeld in twee periodes waarin wordt bepaald hoeveel energie je hebt verbruikt. De eerste periode loopt van 1 januari tot aan de datum van je jaarafrekening en de tweede periode loopt vanaf de jaarrekening tot en met 31 december 2023. De datum waarop je de jaarafrekening krijgt, is afhankelijk van de startdatum van je energiecontract en is dus voor iedereen verschillend.

Om het plafond per periode te kunnen berekenen, heeft de overheid dagplafonds vastgesteld voor het verbruik per dag. Deze zijn gebaseerd op het gemiddelde energiegebruik in een gemiddelde woning voor die specifieke dag; er wordt dus rekening mee gehouden dat je op winterdagen meer energie verbruikt dan op zomerdagen. Je energiebedrijf berekent jouw verbruiksplafond uit door alle dagplafonds in de betreffende periode bij elkaar op te tellen.

Heb je zonnepanelen? Voor het bepalen van het verbruiksplafond wordt per periode de (in die periode) teruggeleverde stroom afgetrokken van de stroom die je uit het stroomnet hebt afgenomen.

Kom je in een van beide periodes boven het verbruiksplafond? Dan betaal je voor het verbruik boven de plafondgrens de (hoge) prijzen van je energiecontract. Let op: kom je in de eerste periode boven het verbruiksplafond uit? Dan kun je dit niet compenseren door in de tweede periode zuiniger met energie te zijn.

Wil je weten hoe hoog jouw verbruiksplafonds zijn in de twee periodes? Bereken het met de tool hieronder.

De energieprijzen in jouw situatie

Wat staat er op je energierekening?

Op je energierekening vind je de volgende kosten:

• De kosten voor je gas- en stroomverbruik
• De vaste kosten van het energiebedrijf
• Netbeheerkosten
• Vermindering energiebelasting

Kosten gas- en stroomverbruik

Dit is wat je betaalt voor de kilowatturen (kWh) stroom en kubieke meters (m3) gas die je verbruikt. Deze kosten worden ook wel variabele kosten of leveringskosten genoemd. Op de energierekening zie je ze staan onder het kopje levering of verbruik. Het bedrag (tarief) voor een kilowattuur stroom en kubieke meter gas verschilt per energiebedrijf en per soort contract (variabel, vast). In 2022 en 2023 speelt ook de ingangsdatum van een vast contract een grote rol in welke prijs je betaalt (zie boven). Alle bedragen hieronder zijn inclusief btw.

Stroomprijs per kWh

Het tarief van een kWh stroom varieert in 2023 tussen de 0,22 en 1 euro, afhankelijk van je contract. Dit is de marktprijs of variabel leveringstarief. Daarvan is 15 cent per kWh voor energiebelasting (inclusief 21% btw). De ODE (opslag Duurzame Energie) is in 2023 onderdeel van de energiebelasting geworden. Voor het stroomverbruik onder het verbruiksplafond heeft de overheid het maximumtarief vastgesteld op 0,40 euro per kWh. Je betaalt boven dit verbruiksplafond de marktprijs.

Op jouw jaarafrekening in 2023 zal je ook nog de stroomprijs van jouw contract in 2022 zien. Deze varieert  tussen de 0,15 en 1 euro, afhankelijk van je contract. Daarvan is 8 cent per kWh voor de energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE), en de rest voor de elektriciteit zelf (de marktprijs). De energiebelasting en ODE waren het jaar daarvoor hoger, 15 cent per kWh. De overheid had de energiebelastingen op stroom in 2022 tijdelijk met 7 cent per kWh verlaagd, als tegemoetkoming voor de hoge energieprijzen.

Gasprijs per m3

Het tarief van een m3 gas varieert in 2023 tussen de 0,85 en 4 euro, afhankelijk van je contract. Dit is de marktprijs of variabel leveringstarief. Daarvan is 59 cent per m3 gas voor energiebelasting (inclusief BTW). De ODE is in 2023 onderdeel van de energiebelasting geworden. Voor het gasverbruik onder het verbruiksplafond is door de overheid het maximumtarief vastgesteld op 1,45 euro per kWh. Je betaalt boven dit verbruiksplafond de marktprijs.  

Op jouw jaarafrekening in 2023 zal je ook nog de gasprijs van jouw contract in 2022 zien. Deze varieert in 2022 tussen de 0,80 en 3 tot 4 euro, afhankelijk van je contract. Daarvan is 54 cent voor de energiebelasting en ODE.

Marktprijs

De marktprijs is de prijs die het energiebedrijf voor 1 m3 gas en 1 kWh stroom rekent. Het energiebedrijf mag deze prijs zelf bepalen: de prijs verschilt dus per energiebedrijf. Het wordt ook wel 'kale prijs' of leveringstarief genoemd. Over de marktprijs betaal je 21% btw.

Energiebelasting en opslag duurzame energie

De overheid heft belasting op stroom en gas. Daardoor wordt energie duurder. De overheid hoopt dat je daardoor zuiniger met energie omgaat. De overheid bepaalt hoe hoog de belasting is, het energiebedrijf heeft hier geen invloed op.

Er zijn 2 belastingen op energie:

• de energiebelasting
• de opslag duurzame energie (ODE). Het geld van de ODE wordt gebruikt om de productie van duurzame energie te stimuleren. 

Over de energiebelasting en ODE betaal je 21% btw.

Tijdelijk lagere btw

De overheid heeft de btw op energie (aardgas, elektriciteit en stadsverwarming) vanaf 1 juli tot en met 31 december 2022 tijdelijk verlaagd van 21% naar 9%. Door deze maatregel daalde de energierekening (voor een huishouden met een gemiddeld verbruik) in dit half jaar met ongeveer 140 euro. In 2023 gaat de btw weer naar 21%.

Vaste kosten energiebedrijf

Jouw energiebedrijf rekent vaste kosten voor het leveren van gas en stroom. Dit heet vastrecht of vaste leveringskosten. Hiervan betalen ze bijvoorbeeld hun bedrijfskosten en administratie. Het energiebedrijf mag deze vaste kosten zelf bepalen. Gemiddeld betaal je 72 euro voor gas en 73 euro voor stroom, bij elkaar is dat 145 euro. Maar de verschillen zijn groot: bij de goedkoopste aanbieder betaal je bij elkaar zo’n 60 euro, bij de duurste zo’n 200 euro.

Netbeheerkosten

Op de energierekening staan ook netbeheerkosten. Dit zijn de kosten voor je aansluiting, de meter en het transport van energie. Gemiddeld betaal je in 2023 559 euro aan netbeheerkosten (342 euro voor elektriciteit en 217 euro voor gas, inclusief 21% btw). In 2022 betaalde je gemiddeld 457 euro aan netbeheerkosten (266 euro voor elektriciteit en 191 euro voor gas, uitgaande van 21% btw. De tijdelijke btw-verlaging is hierin nog niet doorberekend). Op deze kosten heb je geen invloed: de netbeheerder in jouw regio stelt deze kosten vast.

Netbeheerkosten worden ook wel netwerkkosten of capaciteitstarief genoemd. De kosten zijn opgebouwd uit: vastrecht net, capaciteitstarief, periodieke aansluitvergoeding en meterhuur. Deze verschillen per netbeheerder. De netbeheerder kun je niet zelf kiezen: de regio waar je woont, bepaalt welke netbeheerder je hebt.

Hoog of laag gasverbruik? Ander bedrag

Gebruik je minder dan 500 m3 gas per jaar? Dan betaal je een lager bedrag aan netbeheerkosten voor gas. Gebruik je 4.000 m3 of meer, dan betaal je juist meer. De netbeheerder bekijkt wel of je langere tijd meer of minder gas gebruikt. Als je een keer een jaar wat meer of minder gebruikt, past de netbeheerder het bedrag dus niet meteen aan (ook niet als dit komt door een koude of warme winter).

Vermindering energiebelasting

De vermindering energiebelasting (of: teruggaaf energiebelasting) is een vast bedrag dat ieder huishouden met een elektriciteitsaansluiting terugkrijgt van de belastingdienst. Het bedrag is onafhankelijk van hoeveel energie je verbruikt. Op de energierekening wordt het meestal afgetrokken van de variabele leveringskosten voor stroom (het verbruik). Als je heel weinig stroom en gas verbruikt, krijg je meer energiebelasting terug dan je betaalt.

Het bedrag dat je in 2022 terugkrijgt is 824,77 euro (inclusief 21% btw. Hierin is het tijdelijk verlaagde btw-tarief van 1 juli tot en met 31 december 2022 nog niet verrekend). De overheid heeft de teruggave van de energiebelasting 2022 tijdelijk verhoogd, als tegemoetkoming voor de hoge energieprijzen. Het bedrag dat je in 2023 terugkrijgt, is 596,86 euro (inclusief 21% btw).

Waarom krijg je een vast bedrag terug? De overheid ziet een deel van het energieverbruik als basisbehoefte: je kunt niet zonder. Over dat deel betaal je daarom geen belasting.

Energietoeslag lage inkomens

Omdat de prijs van energie zo is gestegen, krijgen huishoudens met een laag inkomen (rond bijstandsniveau) in 2022 en 2023 een energietoeslag van 1.300 euro per huishouden per jaar. Ze kunnen deze energietoeslag aanvragen bij de gemeente. Het kabinet en gemeenten streven ernaar om de toeslag zo snel mogelijk uit te keren.

Andere posten op je energierekening

Op je energierekening staat ook nog de Correctiefactor gas. Dit is een correctie die het energiebedrijf toepast omdat niet al het gas dezelfde ‘calorische waarde’ heeft (en dus niet dezelfde hoeveelheid warmte levert). Het energiebedrijf weet welke gasmix jij krijgt en past daarop de correctiefactor toe. Bij slimme meters wordt ook een temperatuurcorrectie toegepast: door warmte zet gas uit en neemt de calorische waarde af.

Variabel of vast contract

Je kunt het tarief voor een m3 gas en een kWh stroom voor 1 of meer jaren vastzetten, maar je kunt ook kiezen voor een variabel tarief. Bij een vast tarief heb je zekerheid dat de marktprijs tijdens die periode gelijk blijft. De belastingen en netbeheerkosten kunnen wel wijzigen. Bij een variabel tarief kan het energiebedrijf de marktprijs regelmatig aanpassen, bijvoorbeeld elk kwartaal of half jaar. De prijs kan dan omhoog of omlaag gaan.

De overheid stelt de belastingen vast, daar heeft jouw energiebedrijf dus geen invloed op. De overheid past de belastingen meestal aan op 1 januari en/of 1 juli. De netbeheerders passen de kosten voor het netbeheer jaarlijks aan op 1 januari.

Tips om energie te besparen

Energiebedrijven vergelijken

Het kan voor je kosten de moeite waard zijn om energiemaatschappijen te vergelijken. Maar staar je niet blind op het tarief per kWh of m3 en ook niet op de vaste kosten. Het ene energiebedrijf rekent hogere vaste kosten, en wat lagere kosten per kWh stroom en m3 gas. Het andere energiebedrijf doet het andersom: lagere vaste kosten en wat hogere kosten voor gas en stroom. De verschillen tussen energiebedrijven zijn wat betreft vaste kosten groot: bij de goedkoopste aanbieder betaal je voor de vaste kosten bij elkaar zo’n 60 euro, bij de duurste zo’n 200 euro per jaar. Als je weinig energie gebruikt, is het soms slimmer om voor lagere vaste kosten te kiezen.

Tip: vul jouw situatie in op 2 of 3 vergelijkingssites en kijk welke aanbieder er als beste uitkomt. Op alle sites kun je aangeven dat je voor groene stroom kiest. De meest groene keuze is groene stroom uit Nederland.

Gemiddelde prijs januari 2022

Het CBS heeft berekend wat in januari 2022 de gemiddelde marktprijs voor gas en stroom was voor nieuwe contracten. Dit was inclusief btw en energiebelastingen:

• 40 eurocent voor 1 kilowattuur (kWh) stroom
• 1,74 euro voor 1 kubieke meter (m3) gas

Het gaat hierbij dus om in januari 2022 nieuw afgesloten contracten. Het CBS heeft géén rekening gehouden met de tarieven van eerder afgesloten contracten. De gemiddelde prijs is dus niet het gemiddelde van wat alle huishoudens in Nederland samen betalen.

Bekijk voor meer informatie het CBS-overzicht gemiddelde energietarieven voor consumenten. In februari 2023 zal CBS de gemiddelde marktprijs voor gas en stroom voor nieuwe contracten afgesloten in januari 2023 publiceren. 

Berekenen van besparingen over langere termijn

Voor het berekenen van besparingen over een langere termijn (15 tot 25 jaar, bijvoorbeeld door isolatie, een warmtepomp, zonnepanelen, zuinige apparaten of een elektrische auto) gebruikt Milieu Centraal de energieprijzen die het PBL en de Europese Commissie voor 2030 voorspellen. Dit is 25 cent per kWh en 1,20 euro per m3 gas. De reden is dat deze besparingen niet eenmalig zijn, maar ieder jaar weer terugkeren. In de jaren waarin de energieprijs (veel) hoger is, bespaar je uiteraard ook meer. Lees meer over de Energieprijzen voor besparingen.

Vragen over de energierekening

Als je de energierekening niet kan betalen

Door de hoge energieprijzen hebben veel mensen moeite om de energierekening te betalen. Als je in deze situatie zit, kun je bij de volgende instanties terecht: